Omówienie zmian w prawie pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego.

Z dniem 31 sierpnia 2015 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz.U. poz. 693). Celem ustawy jest przyznanie szczególnego statusu działaczom opozycji i osobom represjonowanym z powodów politycznych angażujących się w latach 1956–1989 w działalność antykomunistyczną. Ustawa określa zasady nabywania statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych oraz zasady przyznawania wskazanym osobom pomocy finansowej (świadczenia pieniężnego i pomocy pieniężnej). Ponadto przepisy ustawy regulują zasady wydawania legitymacji i nadawania odznaki honorowej działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych oraz zadania, organizację i zasady działania wojewódzkich rad konsultacyjnych do spraw działaczy opozycji i osób represjonowanych.

Zgodnie z nowymi przepisami potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych jest zadaniem Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Potwierdzenie powinno nastąpić w formie decyzji administracyjnej, po stwierdzeniu przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, że osoba ubiegająca się o potwierdzenie statusu spełnia określone w ustawie warunki. Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przyznawał będzie również, w drodze decyzji administracyjnej, pomoc finansową. Ustawa przewiduje możliwość przyznania osobie o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych (dalej jako: „osoba uprawniona”), pomocy przybierającej postać świadczenia pieniężnego lub pomocy pieniężnej.

Świadczenie pieniężne przyznawane będzie w wysokości 400 zł miesięcznie, jeżeli dochód samotnie gospodarującej osoby uprawnionej nie będzie przekraczał kwoty odpowiadającej 120% najniższej emerytury, albo dochód na osobę w rodzinie nie będzie przekraczał kwoty odpowiadającej 100% najniższej emerytury. Świadczenie pieniężne przyznawane będzie co do zasady na okres 12 miesięcy, jednakże w przypadku osób, które ukończyły 67 lat będzie mogło zostać przyznane na okres do 60 miesięcy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach świadczenie będzie można przyznać bezterminowo.

Z kolei pomoc pieniężna będzie przyznawana osobom uprawnionym znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej lub w związku z zaistnieniem zdarzeń losowych, jeżeli dochód samotnie gospodarującej osoby uprawnionej nie będzie przekraczał kwoty odpowiadającej 220% najniższej emerytury albo dochód na osobę w rodzinie nie będzie przekraczał kwoty odpowiadającej 150% najniższej emerytury. Pomoc pieniężna na zakup sprzętu rehabilitacyjnego ułatwiającego życie osobie całkowicie niezdolnej do pracy i do samodzielnej egzystencji będzie mogła zostać przyznana w przypadku gdy dochód samotnie gospodarującej osoby uprawnionej lub dochód na osobę w rodzinie osoby uprawnionej nie przekroczy kwoty odpowiadającej 300% najniższej emerytury. Pomoc pieniężna będzie przyznawana w formie pomocy jednorazowej do wysokości 150% najniższej emerytury (w przypadku trudnej sytuacji materialnej oraz zaistnienia zdarzeń losowych) lub 300% najniższej emerytury (na częściowe pokrycie kosztów zakupu wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych ułatwiających pracę i życie oraz kosztów dostosowania pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju inwalidztwa). Pomoc pieniężna co do zasady przyznawana będzie nie częściej niż raz na 12 miesięcy, jednakże w szczególnie uzasadnionych przypadkach będzie ona mogła zostać przyznana na odmiennych niż wskazane warunkach.

Ponadto zgodnie z przepisami ustawy osobie uprawnionej przysługiwało będzie prawo pierwszeństwa do środowiskowej opieki socjalnej, w tym w uzyskaniu miejsca w domu pomocy społecznej. Dodatkowo samorząd terytorialny będzie mógł udzielać pomocy osobom uprawnionym w zakresie udogodnień komunikacyjnych, świadczeń mieszkaniowych, kulturalnych, zdrowotnych i oświatowych. Ustawa przewiduje także utworzenie wojewódzkich rad konsultacyjnych do spraw działaczy opozycji i osób represjonowanych, działających przy zarządach województw, które powoływać będą członków rady (w liczbie od 5 do 9) oraz zapewnią jej obsługę techniczno-administracyjną. Do zadań rady należeć będzie m.in. opiniowanie wniosków o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych. Obsługa techniczno-administracyjna rady będzie zadaniem z zakresu administracji rządowej realizowanym przez województwo.

Nowe przepisy wpłyną na budżet państwa, gdyż zadania związane z przyznaniem statusu działacza opozycji lub osoby represjonowanej, wydaniem legitymacji lub odznaki działacza opozycji lub osoby represjonowanej oraz przyznaniem i wypłatą świadczenia specjalnego i pomocy pieniężnej pokrywane będą z części budżetu państwa, której dysponentem jest Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. W ten sam sposób finansowany będzie zwrot kosztów przejazdów dla członków wojewódzkich rad konsultacyjnych do spraw działaczy opozycji i osób represjonowanych.