Katarzyna Kubicka-Żach: Czy nowe przepisy dotyczące samorządu terytorialnego istotnie zmieniają organizację i funkcjonowanie wspólnot samorządowych?
Jakub H. Szlachetko: Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia udziału obywateli w wybieraniu, funkcjonowaniu i kontrolowaniu organów publicznych, która weszła w życie w ubiegłym roku, dokonała nowelizacji m.in. ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa, a także – o czym się dużo mówiło w mediach – Kodeksu wyborczego. Znaczna większość nowych przepisów znajduje zastosowanie od początku obecnej kadencji organów samorządu terytorialnego, a więc od jesieni 2018 r.
Czy nowe przepisy istotnie zmienią oblicze samorządu terytorialnego? Zdecydowanie nie. Natomiast z całą pewnością utrudnią życie funkcjonariuszom samorządowym, którzy muszą się zmagać z wieloma kuriozalnymi rozwiązaniami prawnymi.
A dokładniej z jakimi?
Prawodawca wprowadził dosyć karkołomny mechanizm udzielania organowi wykonawczemu wotum zaufania, na podstawie uprzednio przedłożonego raportu o stanie jednostki samorządu terytorialnego. Wydaje się, że to rozwiązanie nie znajduje jakiegokolwiek uzasadnienia merytorycznego, a zabiera pracownikom samorządowym i radnym czas i energię.
Przeczytaj w LEX:
Raport o stanie jst - istota, zakres i przygotowanie >
Uchwała rady jst w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących raportu o stanie jst >
Raport o stanie jst - rozpatrzenie i głosowanie nad wotum zaufania >
Na czym ten mechanizm polega?
Do 31 maja każdego roku organ wykonawczy ma obowiązek przedłożenia organowi stanowiącemu raport o stanie danej jednostki samorządu terytorialnego. Do końca nie wiadomo, jakie treści powinny się w takim raporcie znajdować, gdyż prawodawca jest dosyć enigmatyczny i nie daje nam wielu wskazówek. Z całą pewnością dokument ten jest „raportem”, a nie „analizą”, „ekspertyzą” czy „studium”, więc powinien on zawierać informacje dostępne w urzędzie, bazować na wykorzystywanych w minionym roku dokumentach i materiałach. Raport jest w tym sensie „odtwórczy”.
Czytaj też: Raport o stanie samorządu wzmocni kontrolę nad wójtem
Co to znaczy w praktyce – czy to pomaga, czy wręcz przeciwnie?
Główną osią raportu powinna być strategia rozwoju gminy oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. To są dokumenty w każdej gminie obligatoryjne i podstawowe, determinujące cele i kierunki rozwoju. Dodatkowo trzeba przywołać inne akty polityki publicznej. Jednocześnie należy wykluczyć z raportu politykę finansową czy budżetową, która jest przecież weryfikowana za pomocą absolutorium. Pewne informacje na pewno okażą się zbieżne, pojawią się i w sprawozdawczości finansowej, jak i w raporcie o stanie jednostki.
Więcej na ten temat przeczytasz w książce Raport o stanie gminy, powiatu, województwa >
Należy jednak tak rozkładać akcenty, żeby nie było to zasadą – a co najwyżej wyjątkiem. W niektórych jednostkach samorządu terytorialnego organy stanowiące, działając na podstawie ustawy, określają szczegółowe wymagania dotyczące raportu. Widziałem takich uchwał wiele i mam w odniesieniu do nich często krytyczne zdanie – idą w kazuistykę, często żądają od organu wykonawczego niemożliwego, w szczególności wykazania danych na takim poziomie operacyjnym, na jakim to nie jest bez dodatkowych badań możliwe, w końcu dublują sprawozdawczość finansową. Zakładam, że rzetelny nadzór wojewódzki wyłapie te błędy.
Jakie dostrzega pan wady procedur związanych z raportem?
Organ stanowiący, po rozpatrzeniu raportu i przeprowadzeniu debaty z udziałem radnych i zgłoszonych mieszkańców, podejmuje uchwałę w przedmiocie udzielenia organowi wotum zaufania. Skutkiem braku większości dla uchwały pozytywnej jest odmowa udzielenia wotum zaufania, inicjująca procedurę odwołania organu wykonawczego. A wszystko to na sesji, na której rozpatrywane jest sprawozdanie finansowe, sprawozdanie z wykonania budżetu oraz udzielane absolutorium… Pytanie, po co wprowadzać dodatkowy formalizm i dublować procedury? Co to daje? Jaka jest wartość dodana?
Czytaj też: Raport o stanie samorządu ma być obszerny, ale… czytelny dla mieszkańców
A jakie inne rozwiązania wprowadziła nowelizacja?
Całkiem sporo ich wprowadziła. Niektóre są całkiem sensowne. Nie sposób wymienić wszystkich, więc przywołam tylko te, które mi się zdecydowanie podobają. Wzmocniono partycypację społeczną oraz obywatelską kontrolę organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Oceniam to pozytywnie. Budżet obywatelski oraz inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców znalazły swoją podstawę w ustawie. Mieszkańcy uzyskali nowe narzędzia do kontrolowania rady i radnych, do wywierania na nich presji. Rejestrowanie sesji i archiwizowanie materiału stało się obowiązkowe. Z każdego głosowania sporządza się imienne wykazy głosowania radnych, które umożliwiają weryfikacje wiarygodności radnego. To są sensowne zmiany.
Zobacz w LEX: Do końca kwietnia samorządowcy złożą oświadczenia majątkowe >
Czy jednostki samorządu terytorialnego uporały się już z nowelizacją i stosują przepisy zmienionych ustaw?
Nie robiłem badań na większą skalę. Jednak z moich doświadczeń adwokackich i szkoleniowych wynika, że bywa z tym różnie, niestety. Znaczna część wymogów obowiązuje od początku nowej kadencji, tymczasem w tylu przypadkach statuty nie są do ustaw w ogóle dostosowane… To bardzo zły prognostyk. Mogą się pojawić negatywne następstwa takiej bezczynności legislacyjnej.
Jakie?
Nie chcę rozwijać wątku, żeby nie doszło do przypadkowej denuncjacji. Samorząd terytorialny to dla mnie ogromna wartość, więc pozostańmy przy tym blankietowym ostrzeżeniu. Po krótkim audycie każdy będzie wiedział, co robić.
Dr Jakub H. Szlachetko – adwokat specjalizujący się w prawie administracyjnym; właściciel kancelarii „SZLACHETKO prawnicy&urbaniści”; prezes Zarządu Instytutu Metropolitalnego; wykładowca na Uniwersytecie Gdańskim.
Skorzystaj z wzorów dostępnych w LEX:
Uchwała w sprawie udzielenia organowi wykonawczemu wotum zaufania >
Uchwała w sprawie udzielenia zarządowi województwa wotum zaufania >
Uchwała rady powiatu w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących raportu o stanie powiatu >
Uchwała rady gminy w sprawie udzielenia wójtowi wotum zaufania >
Uchwała rady gminy w sprawie nieudzielenia wójtowi wotum zaufania >
Uchwała rady powiatu w sprawie nieudzielenia zarządowi powiatu wotum zaufania >
Cena promocyjna: 95.19 zł
Cena regularna: 119 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
