Piotr Szudejko na potrzeby Serwisu Samorządowego dokonał analizy obowiązującego stanu prawnego pod kątem udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy członek straży gminnej (miejskiej), w tym jej komendant, może uzyskać mandat radnego gminy, powiatu bądź województwa. Podstawowym aktem prawnym, poza tzw. ustawami samorządowymi, który znajdzie się w spektrum poniższych rozważań, jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o strażach gminnych (DzU. z 2013 r., poz. 1383, ze zm.), zwana dalej ustawą o strażach gminnych.

Zadania, struktura oraz sposób funkcjonowania straży gminnej uregulowane zostały w ustawie o strażach gminnych. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o strażach gminnych, straż gminna stanowi fakultatywną, umundurowaną, samorządową formację, powołaną w celu ochrony porządku publicznego na terenie gminy. Straż gminna powoływana jest w drodze uchwały rady gminy, po zasięgnięciu opinii właściwego komendanta wojewódzkiego policji, a w przypadku miasta stołecznego Warszawy – komendanta Stołecznego.
 

Terenem działania straży gminnej jest terytorium, gminy, w której została powołana, natomiast w przypadku powołania wspólnej straży przez sąsiadujące gminy, leżące na terenie jednego województwa, co zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o strażach gminnych może nastąpić w drodze porozumienia – teren, określony w tym porozumieniu. Zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy o strażach gminnych, w przypadku powołania straży gminnej w gminie, w której organem wykonawczym jest burmistrz lub prezydent miasta, straż gminna nosi nazwę straży miejskiej.


Z treści art. 6 ustawy o strażach gminnych wynika, że straż jest jednostką organizacyjną gminy, która może zostać umiejscowiona w strukturze urzędu gminy bądź też funkcjonować samodzielnie (wnioskując a contrario z treści art. 6 ust. 2).

Artykuł 7 ustawy o strażach gminnych stanowi natomiast, że strażą gminną kieruje jej komendant, zatrudniany przez wójta, burmistrza lub prezydenta, po zasięgnięciu opinii komendanta wojewódzkiego lub stołecznego policji. W skład straży, poza jej komendantem, wchodzą strażnicy, wykonujący zadania w zakresie ochrony porządku publicznego oraz inni pracownicy straży.


Analizując treść art. 24a ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (DzU. z 2013 r., poz. 594, ze zm.), zwana dalej ustawą o samorządzie gminnym, stwierdzić należy, że komendant straży, jako kierownik gminnej jednostki administracyjnej, nie może wykonywać tej funkcji, będąc jednocześnie radnym w radzie tej samej gminy (wnioskując z analogii z art. 24b). Ten sam zakaz obejmuje zastępców komendanta straży. W przypadku wyboru na radnego osobom tym przysługuje urlop bezpłatny na czas jego sprawowania, w myśl art. 24 b ustawy o samorządzie gminnym.

Analogiczne normy, ujęte w art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (DzU. z 2013 r., poz. 595, ze zm.), zwana dalej ustawą o samorządzie powiatowym oraz art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (DzU. z 2013 r., poz. 596, ze zm.), zwana dalej ustawą o samorządzie województwa, obejmują zakaz pełnienia przez radnego rady powiatu i sejmiku województwa funkcji kierownika odpowiednio powiatowej i wojewódzkiej jednostki administracyjnej. W związku z powyższym, wnioskując a contrario należy uznać, że nie został przez ustawodawcę sformułowany bezwzględny zakaz pełnienia funkcji komendanta i zastępcy komendanta straży gminnej przez radnego rady powiatu i radnego sejmiku województwa.

 

Inna natomiast jest sytuacja prawna strażnika straży gminnej, zatrudnionego na stanowisku innym, niż komendant straży lub jego zastępca, a który uzyska mandat radnego. W stosunku do strażników straży gminnej brak jest jednoznacznego zakazu jednoczesnego wykonywania pracy zawodowej oraz sprawowania mandatu, jednak, jak się zdaje, w takiej sytuacji może ziścić się przesłanka, wyrażona w art. 24 e ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Zgodnie z przywołanym przepisem, radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć, które mogą podważyć zaufanie wyborców.

Analogiczne przepisy zawierają również pozostałe ustawy samorządowe (art. 25 a ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym i art. 27 a ust. 1 ustawy o samorządzie województwa). Ziszczenie się jednak tej przesłanki zależeć będzie od konkretnego stanu faktycznego, w szczególności od postawy etycznej strażnika straży gminnej, który sprawuje mandat radnego.