Pytanie pochodzi z programu Serwis Prawa Pacy i Ubezpieczeń Społecznych.


Czy przedstawienie przez nauczyciela kontraktowego orzeczenia o niepełnosprawności (niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym), obniża tygodniową liczbę godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych (obowiązujące pensum 18/18)?

Odpowiedź

Przedstawienie przez nauczyciela będącego osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności orzeczenia potwierdzającego niepełnoprawność w tym stopniu wymaga od pracodawcy stosowania norm czasu pracy nie mniej korzystnych niż określone w art. 15 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - dalej u.r.z.n. Nie oznacza to jednak automatycznego obniżenia tzw. pensum.

Uzasadnienie
Pracodawca powinien ustalić, czy do osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności stosuje się sztywne normy czasu pracy wynikające z u.r.o.n., tj. normę dzienną i tygodniową w wartościach określonych w art. 15 ust. 1 u.r.z.n. lub w art. 15 ust. 2 u.r.z.n., czy normy korzystniejsze od tych norm a wynikające z odrębnych przepisów.

Należy zwrócić uwagę na to, że dla osób niepełnosprawnych o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wyjściowo stosowanymi normami czasu pracy są normy: 7-godzinna dobowa i 35-godzinna tygodniowa. Dlatego do osób należących do tej grupy– stosuje się w pierwszej kolejności normy: 7-godzinną dobową i 35-godzinną tygodniową określone w art. 15 ust. 2 u.r.z.n.
Jeżeli jednak pracownik przedstawi pracodawcy wspomniane orzeczenie, to od dnia zaliczenia tej osoby zgodnie z art. 2a ust. 1-3 u.r.o.n. do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych o umiarkowanym stopniu niepełnoprawności stosuje się do pracownika normy wynikające z art. 15 ust. 2 u.r.z.n. Wynika to z art. 20c u.r.z.n.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 u.r.o.n. czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może obecnie przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.

Należy jednak podkreślić, że przepis ten dotyczy czasu pracy. Zatem w celu ustalenia norm czasu pracy dla nauczyciela będącego osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności należy porównać normę czasu pracy wynikającą z art. 15 ust. 2 u.r.o.n. z normą czasu pracy przewidzianą w ogólnych przepisach dotyczących zatrudniania osób należących do tej grupy zawodowej.

Ogólną normę czasu pracy dla nauczycieli co do zasady regulują przepisy ustawy z dni 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - dalej KN. Zgodnie z art. 42 ust. 1 KN czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień.

Stosownie do art. 42 ust. 2 KN w ramach czasu pracy nauczyciel obowiązany jest realizować trzy grupy zadań, tj.:
1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz (w wymiarze określonym w art. 42 ust. 3, ust. 4a albo ust. 7 KN),
2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów,
3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Zgodnie z art. 42 ust. 3 KN dla nauczycieli przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, gimnazjów, szkół specjalnych, liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych i liceów uzupełniających, przedmiotów teoretycznych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, w tym w szkołach specjalnych i szkolenia rzemieślniczego w schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, przedmiotów artystycznych i ogólnokształcących w szkołach artystycznych i innych placówkach kształcenia artystycznego podstawowy tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin przeznaczonych na realizację pierwszej grupy wspomnianych zadań - a więc tzw. pensum - wynosi 18 godzin.

Należy zatem zauważyć, że tzw. pensum nie stanowi normy czasu pracy lecz normę czasu przeznaczonego na wykonywanie niektórych zadań w ramach 40-godzinnej normy czasu pracy.

Dlatego stosownie do art. 15 ust. 2 u.r.z.n. do nauczyciela będącego osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w miejsce 40-godzinnej normy wynikającej z art. 42 ust. 1 KN należy stosować dzienną i tygodniową normę czasu pracy wynikającą z art. 15 ust. 2 u.r.z.n.

Z kolei mając na uwadze to, że art. 15 ust. 2 u.r.z.n. odnosi się do normy czasu pracy a nie do wymiaru poszczególnych zadań powierzanych pracownikowi w ramach tego czasu pracy - obniżenie normy czasu pracy na podstawie tego przepisu nie oznacza automatycznie obniżenia pensum.

Dlatego to od nauczyciela i jego pracodawcy zależy, czy obniżenie normy czasu pracy z 40 do 35 godzin tygodniowo będzie skutkowało proporcjonalnym obniżeniem wymiaru czasu pracy przeznaczonego na realizację każdego z zadań (wówczas pensum wyniosłoby 15 godzin i 45 minut), czy obniżeniem w pierwszej kolejności normy czasu przeznaczonej na realizację określonego zadania (w przypadku obniżania pensum w pierwszej kolejności wyniosłoby ono 13 godzin, a w przypadku obniżenia go w ostatniej kolejności - 18 godzin).

Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest jednak proporcjonalne obniżenie norm czasu pracy przeznaczonego na realizację każdego z zadań. Zarówno przez szkołę jak i nauczycieli rozwiązanie to jest oceniane jako najbardziej sprawiedliwe. Ponadto, mając na uwadze to, że poszczególne rodzaj zadań nauczyciela pozostają ze sobą w bezpośrednim związku pomniejszanie proporcjonalne każdego z wymiarów tych zadań jest także merytorycznie uzasadnione. Z kolei dopuszczalność pewnej elastyczności podziału zadań przy dostosowywaniu ich łącznego wymiaru do skróconych norm czasu pracy wynikających z art. 15 ust. 2 u.r.z.n. jest i praktyczna i korzystna dla obu stron: nauczyciela i szkoły, biorąc pod uwagę np. czas trwania lekcji lub przerw w szkole).

Pytanie pochodzi z programu Serwis Prawa Pacy i Ubezpieczeń Społecznych.