Praca skazanego w szpitalu, którego 100 proc. udziałów ma powiat, to praca na rzecz jst.

Czy i na jakiej podstawie mogą być wykonywane nieodpłatnie prace publiczne (remontowo-budowlane) przez skazanych na rzecz szpitala - spółki z o.o., którego 100% udziałów ma powiat?

Odpowiedź

Na podstawie art. 123a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) - dalej k.k.w. skazany może wykonywać jedynie nieodpłatne prace porządkowe w wymiarze 90 godzin miesięcznie na rzecz samorządu terytorialnego, charakter prac jakie miałby wykonywać skazany, może implikować możliwość ich wykonywania.


Uzasadnienie

Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad zatrudniania skazanych (Dz. U. Nr 27, poz. 242 z późn. zm.) - dalej r.z.s. przewidują możliwość zatrudniania skazanych (art. 121 k.k.w. i następne), prace takie skazany wykonuje odpłatnie na rzecz przedsiębiorcy, który wystąpił o ich zatrudnienie.

Kolejne przepisy kodeksu przewidują możliwość zatrudniania skazanych nieodpłatnie w ściśle określonych sytuacjach. Taką sytuacją jest m.in. praca skazanego na rzecz samorządu terytorialnego, co podkreśla również § 13 r.z.s. Interpretacja tego przepisu w praktyce może stanowić trudność, z uwagi na konieczność odpowiedzi na pytania:
- czy prace remontowo–budowlane są pracami porządkowymi, czy wykraczają poza to pojęcie, albowiem charakter i rodzaj prac będzie wyznaczał możliwość wykonywania pracy przez skazanych. Interpretacja prac porządkowych powinna odbywać się w oparciu o konkretny rodzaj pracy jaki miałby wykonywać skazany;
- czy praca w szpitalu, którego udziały ma w 100% powiat, jest pracą na rzecz samorządu terytorialnego – tu można zdaniem Autora pozytywnie odpowiedzieć na pytanie.

Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 217) jednostka samorządu terytorialnego może tworzyć i prowadzić podmiot leczniczy w formie spółki kapitałowej. Zatem wykonywanie pracy przez skazanego na rzecz takiego podmiotu może być traktowane jako praca na rzecz samorządu terytorialnego. Można przyjąć, iż spółka taka ma stanowić gwarancję stabilności swojego funkcjonowania w zakresie konieczności zapewnienia niezbędnych dla dobra mieszkańców świadczeń zdrowotnych. Zadania w zakresie ochrony zdrowia spoczywają również na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym; tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.). Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań powiatu. Realizując zadania w obszarze ochrony zdrowia, jednostki samorządu terytorialnego występują w kilku rolach: organizatora systemu ochrony zdrowia, właściciela jednostek ochrony zdrowia oraz realizatora zadań z zakresu zdrowia publicznego. Co nie oznacza, iż możliwe są również odmienne interpretacje, z uwagi na nieostrość pojęcia "prac na rzecz samorządu terytorialnego".


Należy jednak pamiętać, iż zasadą jest, aby praca skazanych była odpłatna, nieodpłatność pracy jest wyjątkiem. Praca nieodpłatna, to wyjątek od zasady wyrażonej w art. 102 pkt 4 i art. 123 § 1 k.k.w., reguły jej wykonywania muszą być rygorystycznie przestrzegane (zob. też Z. Hołda, glosa do wyroku TK z dnia 7 stycznia 1997 r., sygn. akt K 7/96 OTK 1997/1/1). Zatem przepis art. 123a k.k.w. powinien być interpretowany w sposób literalny. Jak podkreślił jednak Trybunał Konstytucyjny w przypadku bezpłatnego zatrudnienia skazanych, za ich zgodą, przy pracach publicznych na rzecz samorządu terytorialnego, nie ma niebezpieczeństwa nadużyć w wykorzystywaniu pracy więźniów. Świadczona jest ona bowiem w interesie publicznym i na rzecz podmiotu publicznego – jednostek samorządu terytorialnego, a nie na rzecz i w interesie podmiotu gospodarczego.

Uwagi

Zatem podsumowując – możliwość nieodpłatnej pracy skazanego jest możliwa przy łącznym spełnieniu przesłanek: praca ma charakter prac porządkowych, praca ta jest wykonywana na rzecz samorządu terytorialnego, długość pracy nie przekracza 90 godzin miesięcznie. Końcowo wskazać należy, iż odpowiedź na pytanie nie stanowi opinii prawnej, a jedynie odzwierciedla pogląd Autora.