Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uchylił zaskarżoną decyzję Wód Państwowych w sprawie podwyższonej opłaty za pobór wód podziemnych. Decyzja skierowana była do jednej z leśniczówek należących do Lasów Państwowych.
Potrzeby gospodarstwa domowego
Sąd I instancji uznał, że art. 33 Prawa wodnego w zakresie w jakim posługuje się sformułowaniem potrzeb własnego gospodarstwa domowego, obejmuje również potrzeby własne osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, w takim rozmiarze, który nie narusza ograniczeń dostępu do wód, wynikających z art. 33 ust. 4 pkt 1 i 2 Prawa wodnego.
Według tego przepisu zwykłe korzystanie z wód obejmuje:
- pobór wód podziemnych lub wód powierzchniowych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 midx3 na dobę;
- wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 midx3 na dobę.
Czytaj: Polskie Wody sprzeciwiają się podwyżce opłat za wody i ścieki>>
Zdaniem skarżącego kasacyjnie żaden podmiot instytucjonalny - Skarb Państwa, statio fisci Skarbu Państwa i inne osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej - nie mogą prowadzić własnego gospodarstwa domowego, a tym samym zaspokajać potrzeb własnego gospodarstwa domowego poprzez pobór wód podziemnych. Podmiot instytucjonalny może co najwyżej posiadać lokal mieszkalny lub budynek mieszkalny, w którym osoba fizyczna może prowadzić gospodarstwo domowe.
Ponadto spółka Lasy Państwowe uważała, że w poprzednio obowiązującej ustawie Prawo wodne zwykłe korzystanie z wód w zakresie zaspokajania potrzeb własnego gospodarstwa domowego odnosiło się wyłącznie do osób fizycznych. W obecnym stanie prawnym ustawodawca zrezygnował z takiego zwolnienia przyjmując jako zasadę powszechną odpłatność za korzystanie z wód. W ocenie organu nie można uznać, że wyłączną przesłanką odróżniającą zwykłe korzystanie z wód od usługi wodnej jest ilość pobieranych wód podziemnych.
Skarżący nie zgodził się z tym stanowiskiem.
Wody Polskie składają kasację
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna nie jest zasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.
Problemy prawne zawarte w zarzutach skargi kasacyjnej były już przedmiotem rozstrzygnięć Naczelnego Sądu Administracyjnego w październiku ub. roku (sygn. akt III OSK 1378/21, sygn. akt III OSK, III OSK 1387/21, III OSK 1350/21). Sprawy te były tożsame pod względem faktycznym i prawnym ze sprawą będącą przedmiotem rozpoznawanej skargi kasacyjnej. Naczelny Sąd Administracyjny w pełni podzielił zapatrywania prawne wyrażone w przywołanych wyrokach i uczynił je własnymi.
Sprawdź w LEX: Czy bez pozwoleń i zezwoleń jest możliwość wybudowania studni do własnych potrzeb dla gospodarstwa jednorodzinnego na terenie na wsi? >
Warunki korzystania z wody
NSA zauważył, że dopuszczalnym jest zakwalifikowanie Nadleśnictwa L., stanowiącego jednostkę organizacyjną Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe reprezentującego Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia do podmiotów, którym a priori może przysługiwać prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących własność Skarbu Państwa lub znajdujących się na gruncie Skarbu Państwa.
Warunkiem takiego zakwalifikowania jest jednak wykazanie, że korzystanie z wody służy do zaspokojenia potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego i jednocześnie mieści się w granicach objętych art. 33 ust. 5 ustawy.
Podkreślić należy, że w powołanych na wstępie wyrokach jak i w wyroku z 1 czerwca 2022 r., przyjęto, że ograniczenie zakresu zwykłego korzystania z wód do zaspokojenia potrzeb własnego gospodarstwa domowego (lub własnego gospodarstwa rolnego), należy wykładać celowościowo w ten sposób, że woda jest pobierana do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego z woli i za wiedzą właściciela terenu, na którym takie gospodarstwo domowe zostało zlokalizowane.
Własność gruntu nie ma znaczenia
- Wbrew twierdzeniom skarżącego kasacyjnie organu, wymieniona w unormowaniu art. 33 ust. 3 ustawy Prawo wodne kwestia własności gruntu nie jest utożsamiana z osobistym prowadzeniem gospodarstwa domowego przez właściciela tego gruntu – stwierdził sąd II instancji.
Wprawdzie przepis ten wskazuje na właściciela jako podmiot uprawniony do zwykłego korzystania z wód, tym niemniej nie można wyciągać z takiej regulacji wniosku, że właściciel, aby jego korzystanie z wód zakwalifikować jako zwykłe, musi osobiście prowadzić gospodarstwo domowe na należącym do niego gruncie.
Czytaj w LEX: Szuwalski Przemysław, Prawo wodne. Komentarz do wybranych przepisów - art. 33 >
W przypadku podmiotu instytucjonalnego jakim jest Nadleśnictwo L., oczywistym jest że podmiot ten nie będzie samodzielnie prowadzić gospodarstwa domowego ani gospodarstwa rolnego. W praktyce, budynki tzw. leśniczówek są udostępniane osobom fizycznym m.in. w celach mieszkaniowych. Udostępnienie to następuje, albo na podstawie umowy najmu, albo na podstawie umowy o używanie bezpłatnego mieszkania, zawieranej z uprawnionym pracownikiem w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Środowiska z 17 grudnia 2009 r. w sprawie określenia stanowisk w Służbie Leśnej. Pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie albo równoważnik pieniężny, oraz sposobu i trybu przyznawania i zwalniania tych mieszkań, a także ustalania i wypłaty równoważnika pieniężnego.
Pobór wód podziemnych, do celów socjalno-bytowych związanych z eksploatacją budynku (lokalu) oddanego w posiadanie zależne osobie fizycznej na cele mieszkaniowe, wpisuje się w pojęcie zwykłego korzystania z wody. Decydującym kryterium będzie wówczas ilość pobranych wód, która nie może przekraczać wartości wskazanych w art. 33 ust. 4 pkt 1 ustawy Prawo wodne. Dokonując interpretacji pojęcia: "zwykle korzystanie z wody" należy mieć na uwadze przede wszystkim cel takiego korzystania tj. zaspokojenie potrzeb gospodarstwa domowego lub gospodarstwa rolnego.
Rzeczą drugorzędną powinna być natomiast kwestia dotycząca tego, kto faktycznie dokonuje poboru wód podziemnych tj., czy robi to osobiście właściciel nieruchomości, na której posadowione jest ujęcie wody, czy robi to posiadacz zależny tejże nieruchomości np. najemca.
Prawo do zwykłego korzystania z wody przysługuje każdemu właścicielowi gruntu, niezależnie od tego czy zamieszkuje on na swoim gruncie, czy powierza swój grunt w zarząd innym osobom. Wbrew stanowisku strony skarżącej kasacyjnie Wojewódzki Sąd Administracyjny zasadnie uznał, że organ nieprawidłowo utożsamił przypisaną Lasom Państwowym działalność gospodarczą, jako decydującą o kwalifikacji poboru wód jako usługi wodnej.
Przedwczesna decyzja
Prawo wodne nie uzależnia kwalifikacji poboru wód podziemnych jako usługi wodnej wyłącznie od faktu prowadzenia działalności gospodarczej, ale od poboru w związku z działalnością gospodarczą wykraczającą poza powszechne, zwykłe lub szczególne korzystanie z wód.
Zasadnie więc, zdaniem NSA, sąd I instancji stwierdził, że organ nie poczynił dokładnych ustaleń faktycznych, które pozwoliłyby na jednoznaczne stwierdzenie, jaki jest cel poboru wody podziemnej, oraz kto faktycznie korzysta z pobranej wody. Wydając zaskarżoną decyzję organ oparł się wyłącznie na informacjach przekazanych przez Nadleśnictwo L.. Natomiast w ogóle nie przeprowadził postępowania dowodowego, w celu potwierdzania bądź w celu zaprzeczenia zarzutom prezentowanym przez stronę. Dopiero dokładne ustalenia faktyczne, poczynione w oparciu o zebrane dowody, pozwolą na dokonanie prawidłowej subsumpcji norm wynikających z ustawy Prawo wodne. W pierwszej kolejności zatem konieczne jest dokładne wyjaśnienie potrzeby funkcjonowania leśniczówki, której mieszkańcy dokonują poboru wody podziemnej, a także w jakiej ilości średniorocznie jest ona pobierana.
A więc - decyzja o opłacie podwyższonej została wydana przedwcześnie.
Sygnatura akt III OSK 1936/21 - wyrok NSA z 2 marca 2023 r.
