Ustawa o systemie oświaty zmieniona ustawą nowelizacyjną z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniła zasady ustalania opłat za świadczenia publicznych przedszkoli. Art. 6 ustawy o systemie oświaty w nowym brzmieniu (obowiązującym do 1 września 2010 r.) stanowi, że przedszkolem publicznym jest przedszkole, które:
1) realizuje programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową wychowania przedszkolnego;
2) zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie;
3) przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności;
4) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach.

Istotna zmiana w stosunku do poprzedniego stanu prawnego polega na tym, że przedszkole publiczne nie musi zapewniać bezpłatnego nauczania i wychowania w zakresie podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Dotychczas przedszkole publiczne musiało zapewnić bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Obecnie przedszkole publiczne nadal ma obowiązek realizować podstawę programową, ale nie musi tego robić w czasie bezpłatnym. Przedszkole publiczne musi zapewniać bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie, ale w tych 5 godzinach nie musi realizować podstawy programowej.

Czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki ustala rada gminy, przy czym nie może być on krótszy niż 5 godzin dziennie. Rada może jako bezpłatny ustalić cały czas pracy przedszkola i w ogóle odstąpić od pobierania opłat. Rada gminy określa jedynie wymiar czasu bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki (w godzinach i ewentualnie minutach), nie określa, w jakich godzinach ten bezpłatny czas może być wykorzystany. Oznacza to, że przedszkole musi zapewniać każdemu dziecku co najmniej 5 godzin bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki, ale nie może narzucać, w których godzinach można z nich korzystać (np. wskazywać, że bezpłatne są godziny od 8 do 13). Opłaty można pobierać zawsze dopiero od szóstej godziny korzystania ze świadczeń przedszkola przez dane dziecko.

Rada gminy musi przede wszystkim ustalić czas, w jakim przedszkola publiczne prowadzone przez gminę zapewniają bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę. Dopiero kolejnym krokiem jest ustalenie wysokości opłat za świadczenia udzielane przez przedszkole publiczne w czasie przekraczającym wymiar zajęć bezpłatnych. Obie powyższe kompetencje zostały przypisane radzie gminy w art. 5c pkt 1 ustawy o systemie oświaty .

Pomimo zmian w ustawie, aktualność zachowują niektóre wytyczne co do sposobu określania opłat zawarte w orzeczeniach sądów administracyjnych wydanych w poprzednim stanie prawnym. Opłata musi mieć ścisły związek z korzystaniem przez dane dziecko ze świadczeń przedszkola w zakresie przekraczającym wymiar czasu bezpłatnego. Stąd opłata musi być uzależniona od zakresu, w jakim dziecko korzysta z tych świadczeń. Niedopuszczalne jest ustalanie jednej, ryczałtowej opłaty, niezależnej od czasu, w jakim każde dziecko korzysta ze świadczeń przedszkola (por. wyrok NSA z dnia 3 marca 2009 r., I OSK 1189/08, LEX nr 599368, OwSS 2010/3/83). Najlepszym rozwiązaniem jest ustalenia odpłatności za każdą godzinę korzystania ze świadczeń ponad wymiar czasu bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki.

Uchwała powinna wskazywać za jakie świadczenia opłata jest pobierana, przy czym, w przeciwieństwie do poprzedniego stanu prawnego, mogą to być świadczenia wchodzące w zakres podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Opłata ma charakter ekwiwalentny, ponosi się ją za określone świadczenia, więc jej wysokość musi zostać ustalona na podstawie kalkulacji ekonomicznej w oparciu o koszty związane z udzielaniem tych świadczeń. Ustawa nie wskazuje żadnych widełek tej opłaty, ale nie może to oznaczać zupełnej dowolności w określaniu jej wysokości. Rada musi ustalić opłatę w oparciu o kalkulację na podstawie konkretnych kosztów.

„Opłaty, ustalone w uchwale rady gminy podjętej na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty , nie mogą prowadzić do przeniesienia na rodziców (opiekunów prawnych) dzieci korzystających ze świadczeń przedszkoli publicznych kosztów, które na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących zobowiązana jest ponieść gmina jako organ prowadzący przedszkole np. zapewnienia warunków działania przedszkola, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, wykonywania remontów, zapewnienia obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej, wyposażenia w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania i wychowawczych, wynagrodzenia nauczycieli, utrzymania przedszkola.” – wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 29 września 2010 r., II SA/Go 625/10, LEX nr 707369. Nie można jednak tej wytycznej rozumieć jako zakazu uwzględnienia w kalkulacji opłaty w kosztów utrzymania budynku, wyposażenia i wynagrodzeń nauczycieli i innych pracowników. Gdyby nie uwzględniać takich kosztów, to w ogóle nie dałoby się ustalić opłaty. Natomiast opłaty nie można kalkulować w taki sposób, aby pokrywała ona wszystkie koszty funkcjonowania przedszkole, gdyż to czyniłoby fikcją obowiązek zapewnienia bezpłatnej nauki, wychowania i opieki przez 5 godzin na dobę. Kosztów działalności przedszkola nie można w całości przerzucać na rodziców/opiekunów prawnych.

Uchwała ustalająca wysokość opłat za świadczenia przedszkoli publicznych jest aktem prawa miejscowego, zawiera ona bowiem normy prawne, które adresowane są do każdego w określonym w normie stanie hipotetycznym (wyrok NSA z dnia z dnia 16 marca 2010 r., I OSK 1646/09, LEX nr 652113, OwSS 2010/4/67). Taka uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym – art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2010 r., nr 17, poz. 95). Rady gmin muszą się pospieszyć z podejmowaniem uchwał w oparciu o nowe zasady, gdyż uchwały podjęte na podstawie dotychczasowych przepisów zachowują moc nie dłużej niż do 31 sierpnia 2011 r., o czym stanowi art. 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz. U. nr 148, poz. 991) . Jeżeli przed tym terminem nowa uchwała nie wejdzie w życie (nie upłynie 14 dni od jej publikacji), gmina nie będzie mogła pobierać opłat za świadczenia publicznych przedszkoli do czasu wejścia w życie uchwały.

Rada gminy nie ustala opłat za posiłki. Warunki korzystania ze stołówki szkolnej, w tym wysokość opłat za posiłki, ustala dyrektor przedszkola w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę (wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta). Do opłat za posiłki nie wlicza się wynagrodzeń pracowników i składek naliczanych od tych wynagrodzeń oraz kosztów utrzymania stołówki (art. 67a w zw. z art. 14 ust. 6 ustawy o systemie oświaty ).

Pobierz wzór uchwały w sprawie ustalenia opłaty za świadczenia udzielane przez przedszkola publiczne prowadzone przez Gminę

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz. U. nr 148, poz. 991). 
 
Przydatne materiały:
Nowelizacja ustawy wymusza nowe uchwały w sprawie przedszkoli