O zwolnieniu z kosztów decyduje organ prowadzący postępowanie

Organ prowadzący postępowanie może, w drodze postanowienia, zwolnić stronę z obowiązku poniesienia kosztów postępowania. Na postanowienie organu służy zażalenie.

Pytanie:
Organ nadzoru budowlanego w toku prowadzonego postępowania administracyjnego zobowiązał inwestora na podstawie art. 81c ustawy Prawo budowlane do przedłożenia ekspertyzy technicznej samowolnie wykonanych robót budowlanych.

Żądana ekspertyza nie została przedłożona, wobec powyższego organ zlecił wykonanie przedmiotowej ekspertyzy na koszt zobowiązanego. Przedłożono ekspertyzę. Organ umorzył postępowanie administracyjne na podstawie art. 105 k.p.a.

Postanowieniem wydanym na podstawie art. 264 § 1 w zw. zart. 263 § 2 k.p.a. organ ustalił koszty postępowania (dotyczące zapłaty za zleconą przez organ na koszt zobowiązanego ekspertyzę).

Termin zapłaty kosztów wyznaczono, jako 14 dni od daty uprawomocnienia się postanowienia. Po uprawomocnieniu się postanowienia zobowiązany wystąpił o rozłożenie na raty spłaty ww. kosztów.

Czy organ nadzoru budowlanego może przychylić się do wniosku zobowiązanego w tym zakresie?
Jakie rozstrzygnięcie i na jakiej podstawie prawnej należy wydać w sprawie rozłożenia na raty, bądź odmowy rozłożenia na raty kosztów postępowania?

Odpowiedź:
O zwolnieniu strony z obowiązku poniesienia kosztów postępowania w danej sprawie, o którym mowa w art. 267 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego - dalej k.p.a., orzeka organ prowadzący to postępowanie w wydanym na podstawie art. 264 postanowieniu dotyczącym wysokości kosztów, a także terminu i sposobu ich uiszczenia.

Wprawdzie art. 267 k.p.a. nie określa możliwości rozłożenia kosztów postępowania na raty, ale wyznaczając termin i sposób uiszczenia należności, właściwy organ może w istocie rozłożyć należność na raty.

Na postanowienie wydane w trybie art. 264 k.p.a. przysługuje zażalenie. Jeżeli zatem strona nie wnioskowała wcześniej o zwolnienie jej z obowiązku poniesienia kosztów ekspertyzy lub o rozłożenie należności na raty, a zażalenie na postanowienie, o którym mowa w art. 264 k.p.a. już nie przysługuje, organ nie ma możliwości rozstrzygnięcia tej kwestii w sposób odmienny niż wydanym postanowieniu.

Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 81c ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane - dalej pr. bud., organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, w razie powstania uzasadnionych wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, mogą nałożyć, w drodze postanowienia, na uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego, obowiązek dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz.

Koszty ocen i ekspertyz ponosi osoba zobowiązana do ich dostarczenia. Na postanowienie nakładające obowiązek przedłożenia ekspertyzy przysługuje zażalenie (art. 81c ust. 3 pr. bud.). W razie niedostarczenia w wyznaczonym terminie żądanych ocen lub ekspertyz albo w razie dostarczenia ocen lub ekspertyz, które niedostatecznie wyjaśniają sprawę będącą ich przedmiotem, organ administracji architektoniczno-budowlanej lub nadzoru budowlanego może zlecić wykonanie tych ocen lub ekspertyz (albo wykonanie dodatkowych ocen lub ekspertyz) na koszt osoby zobowiązanej do ich dostarczenia (art. 81c ust. 4 pr. bud.).

Kwestia dotycząca kosztów postępowania, w tym także kosztów ekspertyzy, o której mowa art. 81c ust. 4 pr. bud. została szerzej uregulowana przepisami k.p.a. Zgodnie z art. 263 § 1k.p.a., do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków lub biegłych oraz stron w przypadkach określonych w art. 56, a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu, jak również koszty doręczenia stronom pism urzędowych.

Ponadto organ może zaliczyć do kosztów postępowania także inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy (art. 263 § 2 k.p.a.). W myślart. 262 § 1 k.p.a., stronę obciążają koszty postępowania, które: wynikły z winy strony (pkt 1), zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie (pkt 2).

Z tego też powodu, zgodnie z art. 264 § 1 i § 2 k.p.a., jednocześnie z wydaniem decyzji organ administracji publicznej ustala, w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz – termin i sposób ich uiszczenia.

W razie niewątpliwej niemożności poniesienia przez stronę opłat, kosztów i należności związanych z tokiem postępowania, organ administracji publicznej może ją zwolnić od ponoszenia tych opłat, kosztów i należności (art. 267 k.p.a.).

Z treści art. 267 k.p.a. wynika, że przepis ten ma charakter uznaniowy (organ ma prawo do zwolnienia strony od poniesienia opłat, kosztów i należności, a nie – obowiązek). Nie zmienia to faktu, że rozstrzygnięcie powyższej kwestii przez właściwy organ powinno być poprzedzone staranną i wnikliwą analizą.

Ustawodawca nie określił natomiast, w jakiej formie należy rozstrzygać o zwolnieniu z poniesienia przez stronę kosztów postępowania, jak również – nie wskazał bezpośrednio organu właściwego do podjęcia takiego rozstrzygnięcia.

Więcej informacji i narzędzi znajdziesz w programie Serwis Budowlany Bądź na bieżąco ze zmianami prawnymi i korzystaj z aktualnych materiałów

W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że zwolnienie strony od poniesienia opłat, kosztów i należności związanych z danym postępowaniem należy do kompetencji organu, który to postępowanie prowadzi i może ono nastąpić wyłącznie w ramach tego postępowania.

Brak bowiem podstaw do wyłączenia z kompetencji organu prowadzącego postępowanie kwestii zwolnienia strony z obowiązku poniesienia określonych kosztów związanych z tokiem postępowania, zaś w świetle art. 267 k.p.a. organ właściwy do prowadzenia postępowania w danej sprawie, jest właściwy także do rozstrzygnięcia tej kwestii jako kwestii procesowej (por. postanowienie NSA z dnia 8 września 2010 r., II OW 36/10, LEX nr 743480; wyrok NSA z dnia 1 września 2011 r., I OSK 1502/10, LEX nr 964680).

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził ponadto w wyroku z dnia 1 września 2011 r., sygn. akt I OSK 1502/10, że "rozstrzygnięcie w sprawie zwolnienia od opłat i kosztów postępowania jest orzeczeniem w sprawie kosztów postępowania, stąd formą prawną, w której organ rozstrzyga o zwolnieniu powinno być postanowienie, na które służy zażalenie. (...) Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowienie w sprawie zwolnienia jest jednym z postanowień w sprawie kosztów postępowania, o których mowa w art. 264 k.p.a.".

Należy zatem przyjąć, że o zwolnieniu strony z obowiązku poniesienia kosztów postępowania w danej sprawie, o którym mowa w art. 267 k.p.a., orzeka organ prowadzący to postępowanie w wydanym na podstawie art. 264 postanowieniu dotyczącym wysokości kosztów, a także terminu i sposobu ich uiszczenia. Wprawdzie art. 267 k.p.a. nie określa możliwości rozłożenia kosztów postępowania na raty, ale wyznaczając termin i sposób uiszczenia należności, właściwy organ może w istocie rozłożyć należność na raty.

Na postanowienie wydane w trybie art. 264 k.p.a. przysługuje zażalenie. Jeżeli zatem strona nie wnioskowała wcześniej o zwolnienie jej z obowiązku poniesienia kosztów ekspertyzy lub o rozłożenie należności na raty, a zażalenie na postanowienie, o którym mowa w art. 264 k.p.a. już nie przysługuje, organ nie ma możliwości rozstrzygnięcia tej kwestii w sposób odmienny niż wydanym postanowieniu.