Projekt rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie sposobu i trybu przeprowadzania naboru ochotniczego do służby w obronie cywilnej pojawił się 3 stycznia 2024 roku na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji. Jest to istotna informacja, gdyż ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej niewiele miejsca poświęca tej kwestii. Przeczytaj szerzej w tekście: Kto w korpusie obrony cywilnej - to materia ustawy czy rozporządzenia? Zatem treść powołanego projektu pozwoli poznać intencje ustawodawcy co do ochotniczej służby w obronie cywilnej.
Tylko w czasie stanu wojennego i wojny
Zgodnie z powyższym projektem decyzję o przeprowadzeniu naboru ochotniczego do służby w obronie cywilnej ma podejmować szef Obrony Cywilnej - po ogłoszeniu mobilizacji personelu obrony cywilnej. Warto zaznaczyć, że z chwilą wprowadzenia stanu wojennego i w czasie wojny, minister właściwy do spraw wewnętrznych staje się szefem Obrony Cywilnej (art. 118 ust. 1 ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej). Organ ten może zarządzić mobilizację personelu obrony cywilnej, również w czasie stanu wojennego lub w czasie wojny (art. 138 ust. 1 ustawy). Zatem projektodawca nie przewiduje możliwości przeprowadzenia naboru ochotniczego do służby w obronie cywilnej w obecnym czasie.
W myśl omawianego projektu rozporządzenia nabór ochotniczy mają ogłaszać wojewodowie w formie komunikatów w prasie, radiu, telewizji, internecie, jak również w inny sposób przyjęty na obszarze ich działania, podając miejsce i termin przeprowadzania naboru oraz preferowane kwalifikacje zawodowe i predyspozycje oczekiwane od osób, które zgłoszą się do pełnienia służby w obronie cywilnej w drodze naboru ochotniczego. W tych komunikatach wojewoda ma określić organy obrony cywilnej (np. wójtów, starostów), do których ochotnik będzie składał pisemną lub elektroniczną deklarację przyjęcia do służby w obronie cywilnej.
Czytaj w LEX: Charakter prawny zastępczej zasadniczej służby poborowych w oddziałach obrony cywilnej > >
Przebieg kwalifikacji
Z zaproponowanych przepisów wynika, że w oparciu o dokonane zgłoszenia, wojewoda, we współpracy z organami obrony cywilnej, będzie kwalifikował ochotnika, na podstawie jego zdolności do pełnienia służby w obronie cywilnej. Następnie, wojewoda będzie nadawał temu ochotnikowi przydział mobilizacyjny. W przypadku zaś stwierdzenia braku zdolności do realizacji zadań w obronie cywilnej przez ochotnika, wskazany organ będzie odmawiał naboru do służby w obronie cywilnej.
Należy zaznaczyć, że przydział mobilizacyjny obrony cywilnej to imienne wyznaczenie osoby do realizacji zadań obrony cywilnej w organie lub podmiocie ochrony ludności, zgodnie z wymaganiami kwalifikacyjnymi i doświadczeniem oraz predyspozycjami niezbędnymi do realizacji zadań (art. 3 pkt 5 ustawy).
Projekt rozporządzenia przewiduje także zgłaszanie się do służby w obronie cywilnej obywateli RP, którzy czasowo przebywają za granicą kraju. Takie osoby będą mogły składać swoje deklaracje dotyczące naboru ochotniczego do konsula RP, w kraju w którym przebywają. Konsul RP, po przyjęciu deklaracji ochotnika, będzie przekazywał ją do ministra właściwego do spraw wewnętrznych za pośrednictwem ministra spraw zagranicznych. Deklaracja ta ma trafiać ostatecznie do właściwego terytorialnie wojewody ze względu na siedzibę podmiotu obrony cywilnej, w którym ochotnik chce pełnić służbę, celem nadania ochotnikowi przydziału mobilizacyjnego.
Na szkolenie kadr może być za późno
Podsumowując, projektodawca nie przewiduje aktualnie przeprowadzania naboru do służby w obronie cywilnej. Taki nabór może nastąpić dopiero w czasie stanu wojennego lub w czasie wojny. Można domniemywać, że intencją projektodawcy jest opieranie się na istniejących strukturach ochrony ludności. Dopiero gdy okażą się one niewystarczające, można będzie sięgnąć po ochotników. Należy więc uznać, że państwo polskie wysyła sygnał do społeczeństwa, że w chwili obecnej nie potrzebuje ochotników do służby w obronie cywilnej, czyli posiada wystarczające zasoby w tym zakresie.
Takie rozwiązanie budzi istotne wątpliwości. Osoby zainteresowane służbą w obronie cywilnej, które nie spełniają warunków do nadania im przydziału mobilizacyjnego obrony cywilnej, nie mają obecnie możliwości zgłoszenia się do tej służby. Gdyby taką możliwość mieli, to państwo polskie mogłoby już teraz pozyskać fachowe kadry i od razu szkolić je na wypadek wojny czy stanu wojennego. Przyjęte rozwiązanie wygląda tak, jakby państwo prowadziło nabór do Wojsk Obrony Terytorialnej albo Dobrowolnej Zasadniczej Służby Wojskowej tylko w czasie wojny, bądź stanu wojennego. Jest jednak wręcz przeciwnie – ten nabór trwa cały czas. Dlatego uważam, że te wojskowe rozwiązania odnośnie naborów należy zastosować także w obronie cywilnej.
dr Jarosław Dolny – doktor nauk prawnych, radca prawny, wykładowca w Wyższej Szkole Kształcenia Zawodowego we Wrocławiu, wieloletni pracownik administracji publicznej
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.