Problem pojawia się od wielu lat przy okazji corocznych kwalifikacji wojskowych. Opiekunowie osób ze znaczną niepełnosprawnością (m.in. porażenie mózgowe, osoby niechodzące) zwracają uwagę, że konieczność osobistego stawiennictwa takich osób przed komisją wojskową jest wyzwaniem logistycznym i powoduje dodatkowe upokorzenia. Na problem wielokrotnie zwracał też uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich.

Zmiany wprowadzono uchwaloną 17 sierpnia 2023 r. nowelizacją ustawy o Agencji Mienia Wojskowego oraz niektórych innych ustaw. Dotyczą odpowiednio art. 59 oraz art. 62 i dotyczą zwolnienia z obowiązku osobistego stawienia się do kwalifikacji wojskowej osób:

  1. w stosunku do których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
  2. całkowicie niezdolne do pracy oraz niezdolne do samodzielnej egzystencji lub uznane za całkowicie niezdolne do pracy na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
  3. zaliczone do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności albo o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Takie osoby można zwolnić z obowiązku osobistego stawiennictwa do kwalifikacji wojskowej, w przypadku skutecznego doręczenia wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) orzeczenia albo wypisu z treści orzeczenia stwierdzającego tę niezdolność lub niepełnosprawność, na podstawie którego można określić zdolność tych osób do czynnej służby wojskowej oraz poinformowania szefa wojskowego centrum rekrutacji na piśmie albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej o tym doręczeniu.

Czytaj w LEX: Zadania i obowiązki JST w ramach obrony Ojczyzny >

 

MON pozostawia sobie furtkę

W przypadku gdy nie można określić zdolności do czynnej służby wojskowej na podstawie orzeczenia albo wypisu z treści orzeczenia stwierdzającego niezdolność lub niepełnosprawność, taka osoba będzie jednak wzywana do osobistego stawiennictwa na kwalifikację wojskową.

Nowelizacja przepisów wejdzie w życie 29 września.

 

O zmianę prawa apelowały rodziny osób z niepełnosprawnościami i RPO

RPO podnosił, że przepisy ustawy o obronie Ojczyzny wskazywały, że można nie poddawać badaniom lekarskim osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej zaliczonych do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Warunkiem jest przedstawienie komisji orzeczenia albo wypisu z orzeczenia stwierdzającego niezdolność lub niepełnosprawność.

Czytaj w LEX: Obowiązki JST z zakresu rejestracji i kwalifikacji wojskowej >

RPO w wystąpieniach do ministra obrony narodowej podnosił, że problem polega nie tyle na zwolnieniu z badania lekarskiego, które jest jedną z czynności kwalifikacji wojskowej, ile na uniknięciu konieczności stawienia się na nią przez osobę ze znaczną niepełnosprawnością. Zgodnie z ustawą z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny w ramach kwalifikacji wojskowej wykonuje się następujące czynności:

  1. sprawdzenie tożsamości osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej;
  2. określenie zdolności fizycznej i psychicznej do służby wojskowej osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej;
  3. wstępne przeznaczenie osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej do poszczególnych form obowiązku obrony oraz przyjęcie wniosków o przeznaczenie do służby zastępczej;
  4. wprowadzenie danych do ewidencji lub aktualizacja ewidencji wojskowej i przetwarzanie danych gromadzonych w tej ewidencji;
  5. przekazywanie informacji i promowanie służby wojskowej;
  6. wydanie zaświadczenia o stawieniu się do kwalifikacji wojskowej, uregulowanym stosunku do służby wojskowej oraz o orzeczonej zdolności do służby wojskowej;
  7. nadanie stopnia wojskowego szeregowego i przeniesienie osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej do pasywnej rezerwy.

Zwolnienie z badania lekarskiego dotyczy jednej z czynności (pkt. 2) kwalifikacji wojskowej. A zwolnienie takie wywołuje konsekwencje dla pozostałych czynności kwalifikacji, np. w zakresie aktualizacji ewidencji czy wydania książeczki wojskowej (z kat. E).

 

Sprawdź również książkę: Obrona Ojczyzny. Komentarz >>


- Wydaje się zatem, że dla realizacji pozostałych czynności kwalifikacji wystarczającym dokumentem będzie orzeczenie o niepełnosprawności, które powinno dotrzeć do wojskowego centrum rekrutacji najpóźniej w momencie zakończenia kwalifikacji wojskowej w danym roku. Pod warunkiem zatem skutecznego dostarczenia orzeczenia o niepełnosprawności, obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej mógłby zatem podlegać wyłączeniu - podnosił RPO.

Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Rejestracja i kwalifikacja wojskowa w 2023 roku - obowiązki wójtów, burmistrzów i prezydentów miast po nowelizacji przepisów >