Rozgraniczenia dokonują wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz, w wypadkach określonych w ustawie, sądy. Wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast dokonują rozgraniczenia z urzędu lub na wniosek strony. Koszty rozgraniczenia obejmują szereg czynności. Przede wszystkim podstawową rolę odgrywa geodeta, który – działając z upoważnienia wójta – przeprowadza czynności ustalenia przebiegu granic. Do kosztów rozgraniczenia nieruchomości należy zaliczyć należne mu z tytułu wyżej wskazanych czynności wynagrodzenie, jak również koszty na sporządzenie potrzebnych map, znaków granicznych oraz innych koniecznych dokumentów. Ponadto do kosztów należy zaliczyć wydatki przeznaczone na przeprowadzenie dowodów podczas postępowania rozgraniczeniowego, takie jak: koszty doręczenia pism czy wydatki związane z oględzinami na miejscu przeprowadzanych czynności. Do tychże kosztów nie należy jednakże zaliczać innych kosztów poniesionych przez stronę z jej wyboru, np. kosztów zastępstwa procesowego, które nie są kosztami rozgraniczenia.

Koszty rozgraniczenia nieruchomości

Zgodnie z art. 262 Kodeksu postępowania administracyjnego „Stronę obciążają te koszty postępowania, które: wynikły z winy strony, zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie. W uzasadnionych przypadkach organ administracji publicznej może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania”. Z przytoczonego wyżej przepisu wynikałoby, że koszty postępowania rozgraniczenia nieruchomości, które zalicza się do postępowania administracyjnego, spoczywają tylko i wyłącznie na wnioskodawcy jako te, które ponosi on tylko i wyłącznie w swoim interesie. Przez długi czas kwestia ta budziła szereg wątpliwości uzasadnianych tym, że rozgraniczenie służy obu sąsiadom. Wszelkie kwestie związane z powyższym zagadnieniem i wątpliwościami, które ono ze sobą pociągało, zmieniła uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 grudnia 2006 r. (I OPS 5/06), która została podjęta w powiększonym składzie siedmiu sędziów. Uchwała była efektem inicjatywy podjętej przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który to wystąpił z wnioskiem w tej kwestii. Zgodnie z tezą uchwały podjętej przez NSA, o której mowa powyżej, „Organ administracji publicznej, orzekając o kosztach postępowania rozgraniczeniowego, na podstawie art. 262 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego , może obciążyć kosztami rozgraniczenia nieruchomości strony będące właścicielami sąsiadujących nieruchomości, a nie tylko stronę, która zażądała wszczęcia postępowania”.

Administracja może obciążyć kosztami obie strony sporu

Na przedstawiony powyżej kształt uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego wpływ miały dwie kwestie. Pierwsza ważna okoliczność mająca wpływ na kształt przytoczonej uchwały to zgodnie z uzasadnieniem do powyższej uchwały: „W przypadku postępowania rozgraniczeniowego wszczętego na wniosek właściciela jednej nieruchomości, właściciel sąsiedniej nieruchomości może stać na stanowisku, że przeprowadzenie postępowania rozgraniczeniowego nie leży w jego interesie, gdyż nie kwestionuje on przebiegu granic, a co za tym idzie – nie powinien ponosić kosztów rozgraniczenia, które w jego ocenie zostało wszczęte zbyt pochopnie, to jednak ustalenie granic sąsiadujących nieruchomości leży w interesie prawnym wszystkich właścicieli, gdyż granice gruntów sąsiadujących z jakichś powodów stały się sporne”. Tak więc, jak wynika z uzasadnienia, NSA stanął na stanowisku, że rozgraniczenie leży w interesie obu stron, ponieważ granice z konkretnych powodów stały się sporne. A ponadto również wtedy, gdy druga strona nie kwestionuje przebiegu granic, ponieważ aktualny stan w pełnym zakresie jej odpowiada, to i w tymże przypadku uzasadnione zostało to tym, iż interes obu stron polega przede wszystkim na ustaleniu granicy stabilnej.

Drugą kwestią wpływająca na treść uchwały są przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące obowiązku współdziałania przy rozgraniczaniu nieruchomości. Zgodnie z art. 152 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej: k.c.) „Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczaniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych; koszty rozgraniczania oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie”. W uzasadnieniu uchwały NSA stwierdził: „art. 152 Kodeksu cywilnego stanowi podstawę materialnoprawną rozstrzygnięcia o kosztach rozgraniczenia, także w przypadku, gdy rozgraniczenie następuje w postępowaniu przed organem administracji publicznej”. NSA stanął na stanowisku, że przepis art. 152 k.c. ma obowiązywać nie tylko wtedy, gdy sprawa dotycząca rozgraniczenia trafi z jakichś powodów do sądu, ale i w trakcie postępowania toczącego się w gminie.

Jeśli chodzi o koszty postępowania rozgraniczeniowego, NSA stanął na stanowisku, że koszty postępowania, których poniesienie nie jest ustawowym obowiązkiem organu, obciążają strony, a więc w przypadku kosztów rozgraniczenia koszty te obciążają strony będące właścicielami rozgraniczanych nieruchomości, według zasady wyrażonej w art. 152 k.c.

Gmina ma prawo do żądania wpłaty zaliczki na to, aby zostały pokryte wszelkie koszty postępowania rozgraniczeniowego od obu stron.
Wójt w wydawanej przez siebie decyzji ustala ostateczne wydatki postępowania rozgraniczeniowego, uwzględniając zasadę, że strony ponoszą koszty postępowania po połowie.

Możliwośc zwolnienia z opłat

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja strony w kwestii ponoszenia kosztów w postępowaniu administracyjnym dotyczącym rozgraniczenia nieruchomości, jeśli jest ono wszczynane z urzędu. Zgodnie z art. 30 p.g.k. „Postępowanie o rozgraniczenie nieruchomości przeprowadza się z urzędu przy scaleniu gruntów, a także jeżeli jest brak wniosku strony, a potrzeby gospodarki narodowej lub interes społeczny uzasadniają przeprowadzenie rozgraniczenia”.

Zgodnie z art. 267 k.p.a. „W razie niewątpliwej niemożności poniesienia przez stronę opłat, kosztów związanych z tokiem postępowania organ administracji publicznej może ją zwolnić w całości lub w części od ponoszenia tych opłat, kosztów i należności”. Należy również wskazać możliwość zwolnienia z tychże opłat przez wójta z urzędu. Wydaje on w tej kwestii postanowienie, które strona może zakwestionować poprzez wniesienie zażalenia do samorządowego kolegium odwoławczego.

Anna Śniecikowska

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)

_____________________________________________________________________________________________________________________

Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Bartosza Kołaczkowskiego i Małgorzaty Ratajczak pt. "Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce". Podręcznik uwzględnia zmiany reformujące system finansów samorządu terytorialnego, wprowadzone przez ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl