Istota etyki zawodowej

Etyka odnosi się do refleksji, której przedmiotem jest moralność. Jest pytaniem o to, co dobre i co złe, pytaniem o sens życia człowieka. Normy etyczne mogą mieć charakter ogólny i wówczas dotyczą całego społeczeństwa lub szczegółowy, adresowany do pewnej grupy społecznej lub zawodowej. Etyka zawodowa zawiera więc zbiór norm określających zachowania przedstawicieli określonego zawodu. Etyki zawodowe zawierają zalecenia, zasady wykonywania zawodu, ustalają relację grupy zawodowej do społeczeństwa, wyznaczają stosunek profesjonalisty do odbiorcy jego usług, określają też stosunki między przedstawicielami zawodu.

Wymienione reguły spisane są w postaci kodeksów, czyli utrwalonych na piśmie działań adresowanych do członków danej korporacji. Kodeksy etyczne określa się mianem „certyfikatów moralności”. Stanowią podstawy działania, pełnią funkcję układu odniesienia dla oceny zachowań w życiu publicznym. Tworzą etos ludzi przyjmujących określone postawy. Z reguły zawierają katalog postaw i zachowań uznawanych za nieetyczne ze społecznego punktu widzenia. Stanowią dopełnienie prawa. Należy podkreślić, iż prawo nie tworzy w tym względzie spójnego systemu przepisów. Są one rozproszone w różnych regulacjach: ustawie o samorządzie gminnym , ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawie o pracownikach samorządowych, ustawie o służbie cywilnej, kodeksie postępowania administracyjnego czy też kodeksie karnym, kodeksie karnym skarbowym lub ustawie o zamówieniach publicznych oraz innych.

Pracownikowi samorządowemu wolno mniej

Pracownik administracji samorządowej zatrudniony na umowę o pracę musi cieszyć się nieposzlakowaną opinią, nie może być karany za przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, ale również za umyślne przestępstwa skarbowe. Wymagania te określa ustawa z dnia 21 listopada 2008 o pracownikach samorządowych . W art. 24 zostały wymienione obowiązki pracownika, za podstawowy uznano dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne, z uwzględnieniem interesu publicznego oraz indywidualnych interesów obywateli. Do obowiązków pracownika samorządowego należy również sumienne i staranne wykonywanie poleceń przełożonego (art. 25).

Ponadto, zgodnie z ustawą, pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy, gdyż grozi to rozwiązaniem stosunku pracy (art. 30.1).

Za P. Grońskim, można wyróżnić trzy kategorie odpowiedzialności pracownika samorządowego:

  • odpowiedzialność karną za przestępstwa korupcyjne i przeciwko jednostce samorządu terytorialnego,
  • odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych
  • oraz odpowiedzialność pracowniczą (porządkową i materialną).

Urzędnik odpowiada za jakość stosunków społecznych, które reguluje prawo. Stoi na straży praworządności. Jest odpowiedzialny za wizerunek urzędu, nawet po godzinach pracy nie przestaje być urzędnikiem, prywatnie wolno mu mniej niż każdemu innemu obywatelowi. Do określonych zachowań zobowiązuje go urzędniczy etos.

Etyczny urzędnik dokonuje ostatecznych rozstrzygnięć w sposób świadomy i przemyślany. Świadomość moralna pracownika samorządowego pozwala określać etyczny wymiar wykonywanych zadań oraz wartościować ich ostateczne rezultaty. O pracy urzędnika można powiedzieć, iż jest etyczna, gdy jest nastawiona na dzieło, efekt rozpatrywany w kontekście całego urzędu, efekt tej pracy pomaga innym i nie degraduje pracownika, rozwiązuje konstruktywnie problemy, jest służbą na rzecz porządku społecznego, sprzyja budowaniu właściwych relacji społecznych, przeciwdziała społecznej destrukcji.

Kształtowaniu świadomości etycznej pracowników samorządowych służą kodeksy etyczne, stanowią one deklarację zasad i wartości. Sprzyjają formowaniu pożądanego wizerunku pracownika i urzędu.

Już we wtorek druga część artykułu pt. Klienci bardziej niż urzędnicy dostrzegają potrzebę ustanowienia kodeksów etycznych

Pisaliśmy o tym również:
Urzędnik powinien być uczciwy
Pracownik samorządowy chce być bardziej samodzielny
Pracownik samorządowy musi przejawiać inicjatywę
Urzędnik nie może nadużywać stanowiska publicznego

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)

Przypisy:
Bogucka I., Pietrzykowski T., Etyka w administracji publicznej, LexisNexis, Warszawa 2009.
Fenrych P., Etyka w działaniu urzędnika publicznego [w:] Przejrzysty samorząd. Podręcznik dobrych praktyk, red. C. Trutkowski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006, s.98.
Groński P., Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Łącki i Skibniewski Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2010.
Wojciechowski E., Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, Difin, Warszawa 2003.
Ustawa z dn. 21 listopada 2008 o pracownikach samorządowych, Dz. U. z 2008 nr 223 poz. 1458 z póź. zm.