Biorąc pod uwagę, że ustawodawca przewidział w tej konkretnej ustawie 14 dniowy okres vacatio legis, nawet jeżeli jakimś cudem okazałoby się, że została ona opublikowana w dniu 27 maja 2011 r., wejdzie w życie najwcześniej w dniu 11 czerwca 2011 r.

Będziemy mieli więc do czynienia z sytuacją, w której wybór trzeciej (wg Monteskiuszowskiego podziału władzy) władzy - jakże istotnej, bo sądowniczej -odbędzie się w oparciu o przepisy ustanowione wbrew wielokrotnie podkreślanym przez Trybunał Konstytucyjny zasadom prawidłowej legislacji, wynikającym z art. 2 Konstytucji .

Wybory ławników już trwają. Wielu prezesów sądów przesłało do rad gmin informację o liczbie wybieranych ławników i rodzaju sądów do jakich mają być wybrani. Termin przesłania tej informacji upływa 31 maja 2011 r. Mało tego, gminy, poważnie traktując swoje zadania, oficjalnie poinformowały już mieszkańców (chociaż nie są do tego zobowiązane żadnym przepisem prawa) o przystąpieniu do wyborów powołując się na dotychczasowe przepisy. Przepisy, które jak się okazuje, lada dzień mogą stracić moc. Nie ma żadnych przeciwwskazań prawnych, aby już w tej chwili dokonywać zgłoszeń kandydatów. Jednakże wraz ze zmianą ustawy zgłoszenia dokonane według dotychczasowych przepisów rady gmin będą zmuszone odrzucić jako niespełniające wymogów formalnych.

Samo ogłoszenie ustawy także nie rozwiązuje problemu, a wręcz przeciwnie - dopiero go wywołuje. Wraz z wejściem w życie ustawy straci moc rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie szczegółowego trybu zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia (Dz. U. Nr 50, poz. 370). Tymczasem nie zanosi się, by prace nad nowym rozporządzeniem szybko się zakończyły.

Historia lubi się powtarzać. Wybory ławników przeprowadzone w 2003 r. na kadencję 2004-2007 również odbywały się w swego rodzaju atmosferze skandalu. Wówczas Prezydent RP, także po zmianie ustawy, Prawo o ustroju sądów powszechnych, dosłownie zapomniał wydać akt wykonawczy. Kandydatów na ławników zgłaszano w oparciu o nieobowiązujące już formalnie rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 czerwca 1990 r. w sprawie trybu zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników ludowych do sądów powszechnych (M.P. Nr 26, poz. 201 z późn. zm.). (Rzeczpospolita: Nr 127(6507) z dnia 2 czerwca 2003r. – Ławnik ludowy, czyli ławnik, oraz Nr 157(6537) z dnia 8 lipca 2003r. – Na logikę, niejasne przepisy mogą być podstawą do unieważnienia wyborów ławników).

Co na to Ministerstwo Sprawiedliwości? Na stronach internetowych Ministerstwa (http://bip.ms.gov.pl/pl/ministerstwo/sady-powszechne/) znajdujemy jedynie lakoniczną informację: „W związku z planowanym w najbliższym czasie wejściem w życie nowego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu postępowania z dokumentami złożonymi radom gmin przy zgłaszaniu kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia zmianie ulegnie m.in. wzór karty zgłoszenia kandydata na ławnika.”.

Wiadomość, że nowe rozporządzenie trafiło do konsultacji międzyresortowych 20 maja br. jest bardzo interesująca biorąc pod uwagę, że konsultacje takie trwają zazwyczaj od kilku tygodni do kilku lat.

Samorządy gminne pozostawiono z dylematem czy unieważniać, a jeżeli tak to na jakiej podstawie, dotychczasowe czynności podjęte w ramach procedury wyboru ławników. Należałoby to zrobić tak, by nie narazić się na śmieszność wobec mieszkańców gminy. Kolejnym pytaniem stawianym sobie przez samorządy jest: jak przeprowadzić przez kilka dni to, na co ustawodawca przewidział miesiąc?

Niepokojące w tej sprawie jest milczenie Ministerstwa Sprawiedliwości, pomijając wspomniany wyżej komunikat internetowy. Wydaje się także, że istnieje w tej kwestii zapotrzebowanie na komunikat (bez względu na jego formę) Sądu Najwyższego.

Aby tego było mało, należy zwrócić uwagę, że jeżeli wejdą w życie nowe przepisy, to zgodnie z art. 162 § 9 (nowego) Prawa o ustroju sadów powszechnych, rady gmin będą zobowiązane zasięgnąć od właściwego komendanta wojewódzkiego Policji (…) informacji o kandydatach na ławników. Informacje o kandydacie na ławnika uzyskuje się i sporządza na zasadach określonych dla informacji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego, tzn. zgodnie z art. 58 tej samej ustawy. § 7 tego artykułu zobowiązuje Ministra Sprawiedliwości, aby w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określił, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb sporządzania informacji przez komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego, mając na względzie sprawność uzyskiwania informacji, dbałość o ochronę dóbr osobistych kandydatów oraz innych praw i wolności chronionych konstytucyjnie.

Fakty są jednak takie, że ostatnie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie uzyskania i sporządzania informacji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego (Dz.U. Nr 225, poz. 1668) w związku z art. 8 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz. U. Nr 223, poz. 1777) utraciło moc z dniem 1 stycznia 2010 r.

Być może tym razem Ministerstwo Sprawiedliwości zdąży wydać na czas wspomniane rozporządzenie. Informacje o kandydatach na ławników będą przygotowywane „dopiero w lipcu”. Zastanawiające jest jednak na jakiej podstawie w od 1 stycznia 2010 r. Policja przygotowywała informacje o kandydatach na sędziów.

Podyskutuj o tym temacie na FORUM

Przydatne materiały:
 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie szczegółowego trybu zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia (Dz. U. Nr 50, poz. 370)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie uzyskania i sporządzania informacji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego (Dz.U. Nr 225, poz. 1668)
Ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz. U. Nr 223, poz. 1777)

Pisaliśmy o tym również:
Wybory ławników 2011: ocena zgłoszeń kandydatów na ławników - wzory dokumentów
Prezydent podpisał zmianę przepisów o ławnikach sądowych
Co samorządy gminne o wyborach ławników wiedzieć powinny - nowe zasady wyboru ławników
Wybory ławników pod presją czasu
Radni samorządowi nie zostaną ławnikami
Ławnikiem nie zostanie radny gminy, powiatu i województwa