Po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 25 października 2016 r., senatorowie proponują  nadanie nowego brzmienia art. 754 (1) par. 1 kpc.
Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji dotyczy reguł wygaśnięcia zabezpieczenia. Natomiast nowelizacja ustawy o księgach wieczystych i hipotece przewiduje możliwości zmiany treści hipoteki przymusowej.

Problem z nieskuteczną egzekucją
Obecnie udzielone wierzycielowi zabezpieczenie roszczeń pieniężnych upada po upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia.
Do 1 czerwca 2017 r. obowiązywał termin miesiąca.

Czytaj też>> TK: zabezpieczenia hipoteką przymusową sprzeczne z konstytucją

Upływ powyższego terminu nie został uzależniony od czynności egzekucyjnych wierzyciela. Pomimo podjęcia przez wierzyciela czynności egzekucyjnych (np. złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji) bieg terminu nie był przerywany.
Prowadziło to do sytuacji, że wyegzekwowanie należnej sumy pieniężnej w przypadku egzekucji prowadzonej wyłącznie z nieruchomości było – ze względu na długotrwałą i złożoną procedurę – w praktyce niemożliwe.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 października 2016 r. (sygn. akt SK 71/13) stwierdził, że ten przepis jest niezgodny z Konstytucją RP, gdyż prowadził do pozornej ochrony prawa majątkowego wierzyciela przez zabezpieczenie, które staje się od razu nieskuteczne.

Dwa miesiące na zabezpieczenie
Projektowane rozwiązanie polega na uzależnieniu utrzymania zabezpieczenia roszczeń pieniężnych od wniesienia przez uprawnionego wniosku o dokonanie czynności egzekucyjnych.
Przyznaniu wierzycielowi możliwości zgłoszenia żądania przekształcenia hipoteki przymusowej ustanowionej w ramach zabezpieczenia w hipotekę, która zabezpiecza wierzytelność stwierdzoną już tytułem wykonawczym.
Poza tym projekt przewiduje zastosowanie nowych rozwiązań do zabezpieczeń, które zostały ustanowione przed wejściem w życie ustawy, ale do tego czasu nie upadły.
Nowe przepisy będą miały zastosowanie także w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Dr Tomasz Czech z Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, ocenia na podstawie analizy około 400 orzeczeń sądowych oraz 550 akt ksiąg wieczystych, że hipoteki przymusowe stanowiły 32,5 proc. ogółu badanych hipotek. Podstawą wpisu do hipoteki w 9 proc. badanych przypadków była decyzja administracyjna, w 5 proc. - administracyjny tytuł wykonawczy, w 5 proc. , nakaz zapłaty i w około 3 proc. - postanowienie sądu o udzieleniu zabezpieczenia. W pozostałych przypadkach podstawą wpisu hipoteki było oświadczenie banku, akt notarialny oraz inne.

Zastrzeżenia SN i Związku Banków Polskich
Po konsultacjach społecznych, Sąd Najwyższy i Związek Banków Polskich przedstawiły swoje zastrzeżenia, które dotyczyły dalszego losu zabezpieczenia w wypadku uprawomocnienia się w postępowaniu głównym orzeczenia uwzględniającego jedynie część zabezpieczonego roszczenia.
SN podważył zasadności dodania przepisu art. 111(2) ustawy o księgach wieczystych i hipotece, który ustanawia regułę, że zmiana treści hipoteki przymusowej nie może pogorszyć sytuacji prawnej pozostałych wierzycieli hipotecznych bez ich zgody, ale nie przesądza, czy zmiana nie spowoduje utraty pierwszeństwa zaspokojenia przez uprawnionego.
Związek Banków Polskich zakwestionował znaczenie pojęcia „zmiana treści hipoteki” oraz realnej możliwości stosowania tego przepisu.

Skutki regulacji dla sektora publicznego
Projektowana regulacja w zakresie zmian w postępowaniu cywilnym może nieznacznie wpłynąć na wzrost obciążenia sektora finansów publicznych (np. sądów).
Natomiast w postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprawi skuteczność egzekucji należności, korzystnie wpływając na sektor finansów publicznych,
w tym budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

Według danych izb skarbowych na początku 2017 r. wysokość zaległości zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym wynosiła niemal 7 mld zł.

Skutki regulacji dla biznesu
Zdaniem autorów  regulacja przyczyni się do skuteczniejszej ochrony praw majątkowych wierzycieli, w tym podmiotów gospodarczych.
Bezterminowe utrzymanie zabezpieczenia roszczeń pieniężnych w określonym zakresie po wniesieniu przez uprawnionego o dokonanie czynności egzekucyjnych, zwiększa jego szanse na wyegzekwowanie swoich należności, ograniczając tym samym możliwość uniknięcia odpowiedzialności cywilnej przez dłużnika. Można zatem przypuszczać, że projektowana regulacja będzie miała również pozytywny wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorczości, gdyż
ograniczy ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej.