Sąd Okręgowy w Rzeszowie przedstawił Izbie Cywilnej Sądu Najwyższego pytanie czy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zawarty w apelacji podlega rozpoznaniu przez sąd pierwszej czy drugiej instancji?  A jeśli przez sąd drugiej instancji, czy na postanowienie to służy zażalenie i do którego sądu: do innego składu sądu drugiej instancji czy sądu przełożonego nad sądem drugiej instancji?”

Czytaj: Zażalenia poziome działają, ale są luki w katalogu i problemy z interpretacją>>

Sąd Okręgowy podniósł, że pozwany skutecznie złożył apelację od wyroku Sądu Rejonowego, a zważywszy, iż data jej nadania to 6 grudnia 2019 r., do jej rozstrzygnięcia mają zastosowanie przepisy obowiązujące od dnia 7 listopada 2019 r.

Powołując się na art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Sąd drugiej instancji podał, że pozwany w apelacji złożył wniosek o zwolnienie go z opłaty od kosztów postępowania apelacyjnego.

Wątpliwość sprowadza się do tego, czy wniosek taki podlega rozpoznaniu według przepisów dotychczasowych, tj. mając na względzie brzmienie art. 11 ust. 1 nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 r., sprzed dnia 7 listopada 2019 r.

Właściwy sąd instancji?

Sąd stwierdził, że w sprawie wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym 26 listopada 2018 r., więc właściwym do rozpoznania wniosku pozostaje sąd pierwszej instancji, co wynikałoby również z art. 105 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, według którego wniosek składa się do sądu, w którym sprawa się toczy, a w dniu wniesienia apelacji sprawa toczyła się w sądzie pierwszej instancji.

W dniach 4 i 5 listopada odbędzie się konferencja "Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego - konsekwencje zmian" zorganizowana przez Wolters Kluwer Polska oraz Katedra Postępowania Cywilnego WPiA Uniwersytetu Warszawskiego>>
 

Odmienne zapatrywanie zasadza się na tym, że wniosek taki powinien być rozpoznany przez sąd drugiej instancji, w ramach postępowania incydentalnego wobec postępowania apelacyjnego, zgodnie z obecnie obowiązującym art. 371 k.p.c. i art. 9 ust. 4 nowelizacji z 4 lipca 2019 r., odnoszącym się jednak tylko do apelacji, a nie do wniosku o zwolnienie od kosztów postępowania apelacyjnego.

Zażalenie równoległe

Jak stwierdza sąd w Rzeszowie skoro w myśl art. 394 § 1 k.p.c. a contrario, art. 394(1a) § 1 pkt 1 k.p.c. i art. 3942 § 11 k.p.c. a contrario, na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów wydane przez sąd pierwszej instancji przysługuje zażalenie tzw. równoległe, sąd podał w wątpliwość, czy nie wskazuje to, że wszelkie wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych rozpoznają sądy pierwszej instancji.

Sędziowie rzeszowskiego sądu sugerują, że być może jednak przeoczeniem ustawodawcy jest to, że nie przewidział, iż na postanowienie sądu drugiej instancji o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych przysługuje zażalenie do sądu równoległego, co uzasadnia fakt, że takie właśnie zażalenie przewidział na podobne instytucjonalnie postanowienie sądu drugiej instancji o odmowie ustanowienia adwokata (art. 3942 § 11 pkt 1 k.p.c.).

Sygnatura akt III CZP 14/20

 

Sprawdź również książkę: Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego. Problemy praktyczne >>