Wnioskodawcą o udzielenie zabezpieczenia roszczenia było Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Produkcyjne M. , które występowało przeciwko spółce akcyjnej L. Spółka powodowa wystąpiła o stwierdzenie nieistnienia lub nieważności wszystkich uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Uchwały te dotyczyły powołania i odwołania członków rady nadzorczej oraz udzielenia pożyczki akcjonariuszom.
Zobacz procedurę w LEX: Bełczącki Robert Marek, Wniesienie odpowiedzi na zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji do innego składu tego sądu >
Czytaj także: Nie każdy mankament pozwu uniemożliwia nadanie sprawie biegu>>
Oddalenie wniosku o zabezpieczenie
Sąd wezwał powodową spółkę w celu uzupełniania braków w pozwie, tj. dokładne wskazanie wszystkich uchwał walnego zgromadzenia. Strona powodowa odpowiedziała, że nie jest w stanie wymienić kompletnej listy uchwał. Złożyła jednocześnie wniosek o zabezpieczenie dowodu i zobowiązanie notariusza, który protokołował zgromadzenie do złożenia wypisu z aktu notarialnego, stanowiącego protokół zgromadzenia.
W rezultacie sąd oddalił wniosek o zabezpieczenie i zwrócił powodowi wniosek, uznając, że nie zostały uzupełnione braki formalne. Powód złożył zażalenie na to zarządzenie przewodniczącego wydziału w Sądzie Apelacyjnym.
Zobacz procedurę w LEX: Bełczącki Robert Marek, Wniesienie zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji do innego składu tego sądu >
Wyznaczenie nowego sędziego
Przewodniczący zarządził następnie przedstawienie zażalenia do rozpoznania wylosowanemu uprzednio składowi trzech sędziów. Po czym z powodu nieobecności jednego z sędziów wyznaczył innego, nowego sędziego.
Sad Okręgowy w Warszawie uznał, że na tle tej sprawy powstało poważne zagadnienie prawne, czy do rozpoznania wniesionego po 7 listopada 2019 roku zażalenia na zarządzenie przewodniczącego w sądzie pierwszej instancji o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia właściwy jest sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie?
Sąd wskazał, że ustawa z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprowadziła w art. 741 § 1 i 2 k.p.c. zasadę, iż zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów.
Zobacz procedurę w LEX: Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji do innego składu tego sądu – wymagania formalne, wymagania fiskalne, zachowanie terminu >
W przypadku zażaleń na decyzję merytoryczną wydaną w postępowaniu zabezpieczającym obowiązuje więc zażalenie poziome. Mimo posłużenia się nieco innym sformułowaniem, gdyż w art. 394(1a) § 1 k.p.c. jest mowa o „innym składzie sądu pierwszej instancji”. Natomiast w art. 741 § 2 k.p.c. ustawodawca wskazał „sąd, który wydał zaskarżone postanowienie”.
Dwa różne poglądy
Sąd drugiej instancji przedstawił pogląd, według którego zażalenie na zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia nadal powinno być rozpoznawane na zasadach analogicznych do zarządzenia o zwrocie pozwu. Zatem to zażalenie powinien rozpoznawać sąd drugiej instancji.
Za tą koncepcją przemawia niewątpliwe podobieństwo zarządzenia o zwrocie wniosku do zarządzenia o zwrocie pozwu, to zaś powoduje, że celowe jest jednakowe traktowanie zażaleń na obie decyzje procesowe.
Odmienny pogląd można wywieść z nowo wprowadzonej kompetencji innego składu sądu pierwszej instancji do rozpoznawania zażaleń na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, a więc na decyzję merytoryczną, wynikającej z art. 741 § 1 i 2 k.p.c. Przy użyciu argumentu a maiori ad minus możliwe jest twierdzenie, że skoro inny skład sądu pierwszej instancji ma kompetencję do rozpoznania zażalenia na decyzję o charakterze merytorycznym, to tym bardziej mieści się w niej także kompetencja do rozpoznania zażalenia na wydaną w tym postępowaniu decyzję o charakterze jedynie formalnym.
Zobacz procedurę w LEX: Bełczącki Robert Marek, Rozpoznanie zażalenia przez inny skład sądu pierwszej instancji i wydanie orzeczenia kończącego postępowanie zażaleniowe >
Według sądu pytającego, to stanowisko jest uzasadnione zmianą ustawodawczą polegającą na wprowadzeniu instytucji tzw. zażaleń poziomych, w tym także w postępowaniu zabezpieczającym. Oznacza ona poszerzenie kompetencji sądu pierwszej instancji o uprawnienie do rozpoznawania zażaleń, co realizuje m.in. postulat szybkości postępowania w sprawach drobniejszych.
Czytaj w LEX: Biała Monika, Postępowanie rozpoznawcze oraz odwoławcze po reformie kpc w praktyce >
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej podjął 9 grudnia br. uchwałę: Do rozpoznania zażalenia na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sądzie pierwszej instancji, wniesionego po 7 listopada 2019 r., właściwy jest sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie (art. 741 § 2 k.p.c.).
Oznacza to, że po wejściu w życie nowelizacji procedury cywilnej zażalenie rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów.
Sygnatura akt III CZP 69/20, uchwała z 9 grudnia 2021 r.