Obowiązek uzyskania przez zarząd zgody na nabycie mienia w pierwszych dwóch latach działalności spółki akcyjnej ma przeciwdziałać czynnościom, które - ze względu na osobę kontrahenta - mogą godzić w jej interesy. Ponieważ zasada ta stanowi daleko idące ograniczenie kompetencji zarządu, kodeks spółek handlowych (k.s.h.) bardzo precyzyjnie określa sytuacje, w których ma ona zastosowanie.
Zarząd jest zobowiązany do uzyskania zgody Walnego Zgromadzenia na zakup majątku dla spółki tylko wtedy, gdy jednocześnie zaistnieją następujące okoliczności:
- transakcja nabycia mienia jest zawierana z pewnymi, ściśle określonymi kontrahentami - tj. zakup od założyciela lub akcjonariusza spółki albo transakcja między spółką (lub spółdzielnią) zależną a założycielem lub akcjonariuszem spółki dominującej bądź też, gdy mienie nabywa spółka zależna od spółki dominującej lub spółka dominująca od spółki zależnej,
- wartość nabywanego mienia przekracza 1/10 wpłaconego - a nie zadeklarowanego - kapitału zakładowego,
- nabycie mienia następuje przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki.
Obowiązek uzyskania zgody Walnego Zgromadzenia powstaje wówczas, gdy spełnione zostaną wszystkie z trzech powyższych warunków. Oznacza to, iż brak którejkolwiek z powyższych przesłanek pozwala zarządowi na dokonanie transakcji bez konieczności "autoryzacji" takiej czynności przez akcjonariuszy. Oczywiście, dalsze ograniczenia dla zarządu w zawieraniu określonych transakcji mogą być wprowadzone w statucie spółki.
Czego nie można nabyć bez zgody WZA?
Należy pamiętać, iż zgody wymaga nabycie przez spółkę jakiegokolwiek mienia, bez względu na jego rodzaj. Nie jest zatem istotne, czy nabywanym majątkiem jest nieruchomość, znak towarowy czy też inne prawo majątkowe. Istotna jest natomiast wartość mienia, która powinna przekraczać 1/10 wpłaconego kapitału zakładowego. Przyjmuje się dodatkowo, iż wymogu tego nie trzeba stosować do nabywania przez spółkę akcyjną towarów handlowych w celu ich dalszej odsprzedaży.
Procedura uzyskiwania zgody WZA
Sama procedura uzyskiwania zgody nie jest skomplikowana, choć wymaga od zarządu przygotowania określonych dokumentów. Zarząd - występując o zgodę - powinien przedstawić Walnemu Zgromadzeniu pisemne sprawozdanie, w którym wykaże zasadność przeprowadzenia zamierzonej transakcji oraz ustalonej ceny. Sprawozdanie takie powinno być też poddane badaniu przez biegłego rewidenta. Odstąpienie od tego badania jest możliwe w okolicznościach określonych przez prawo. W przypadku spełnienia przez zarząd powyższych warunków Walne Zgromadzenie podejmuje odpowiednią uchwałę. Dla udzielenia zgody wymagana jest większość 2/3 głosów, chyba że statut spółki wprowadza bardziej surowe wymagania.
Wyjątki: kiedy zgoda nie jest konieczna?
W określonych przypadkach uzyskanie zgody Walnego Zgromadzenia nie jest konieczne. Dotyczy to sytuacji, w których - z uwagi na procedurę zawierania umowy lub przyjęte regulacje - nie ma zagrożenia, że mogłoby dojść do naruszenia interesów spółki. Przykładowo, zgoda nie musi być udzielona w przypadku nabycia mienia w trybie ustawy prawo zamówień publicznych, w ramach postępowania likwidacyjnego, upadłościowego lub egzekucyjnego czy też nabycia papierów wartościowych na rynku regulowanym.
Konsekwencje nabycia mienia bez zgody WZA
Praktyka obrotu pokazuje, iż dość często transakcje wymagające zgody Walnego Zgromadzenia nie są w sposób prawidłowy zatwierdzane. Osoby wchodzące w skład zarządu albo nie zdają sobie sprawy z konieczności uzyskania takiej zgody, bądź też odkładają jej uzyskanie na termin późniejszy. Takie postępowanie może tymczasem doprowadzić do negatywnych - z punktu widzenia interesów spółki - konsekwencji. Należy pamiętać, że - zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych - jeśli dokonanie czynności prawnej przez spółkę jest uzależnione od uchwały określonego organu (np. Walnego Zgromadzenia), to czynność dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna, chyba że wymagana uchwała zostanie podjęta w terminie 2 miesięcy od dnia dokonania danej czynności.
Zaniechanie uzyskania zgody Walnego Zgromadzenia na nabycie dla spółki określonego mienia - niezależnie od tego czy było zamierzone czy nastąpiło wskutek zaniedbań zarządu - może doprowadzić do unieważnienia całej umowy. To natomiast, z dużym prawdopodobieństwem, doprowadzi do szeregu komplikacji związanych z majątkiem należącym do spółki. Dodatkowo, członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za wyrządzoną spółce szkodę.