Przepis art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowi lex specialis w odniesieniu do art. 50 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z późn. zm.), ale tylko co do podmiotów, których legitymacja skargowa powiązana jest z przesłankami materialno-prawnymi.
Mimo, że legitymacja skargowa Rzecznika Praw Obywatelskich nie wynika z art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym nie oznacza to, że Rzecznik może wnieść skargę na akt prawa miejscowego mimo tego, że sąd już uprzednio orzekł merytorycznie w sprawie tych samych uprawnień lub interesów, w ochronie których Rzecznik występuje ze skargą. W takim bowiem przypadku Rzecznik Praw Obywatelskich stałby się organem, którego nie wiązałyby prawomocne wyroki sądów (art. 170 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z późn. zm.), co podważałoby również systemową istotę kontroli aktów prawa miejscowego przez sądy administracyjne. Natomiast fakt, że sąd administracyjny już dokonał wcześniej oceny legalności uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego nie wyklucza generalnie skargi Rzecznika Praw Obywatelskich na tą samą uchwałę. W takim przypadku należy dokonać oceny, czy zachodzi tożsamość przedmiotowa sprawy, czyli czy merytoryczne orzeczenie sądu dotyczy tych samych interesów lub uprawnień.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł do WSA skargę na uchwałę rady miasta dotyczącej ustalenia strefy płatnego parkowania oraz opłat za parkowanie pojazdów samochodowych. WSA odrzucił skargę. Sąd zwrócił uwagę, iż przepisy ustawy o samorządzie gminnym nie przyznają żadnym podmiotom, czy organom państwa kompetencji do ponownego skontrolowania uchwały organu gminy, która była już przedmiotem kontroli przez sąd administracyjny, a sąd skargę oddalił. W tym miejscu Sąd wskazał, iż wcześniej WSA oddalił skargę ogólnokrajowej spółdzielni turystycznej na tę samą uchwałę rady miasta. A zatem ten sam przedmiot praw i obowiązków, o jakim mowa w skardze Rzecznika Praw Obywatelskich, był już przedmiotem kontroli przez sąd administracyjny.
Od powyższego postanowienia skargę kasacyjną wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA. W ocenie Rzecznika, w sprawie nie mamy do czynienia z żadną postacią tożsamości sprawy. Tożsamość podmiotową wyklucza okoliczność, iż w sprawie skarżącym był inny podmiot - ogólnokrajowa spółdzielnia turystyczna. Natomiast o braku tożsamości przedmiotowej świadczy odmienny zakres zaskarżenia przepisów uchwały rady miasta.
NSA rozpatrując skargę, podkreślił, iż legitymacja Rzecznika Praw Obywatelskich do wniesienia skargi do sądu administracyjnego wynika z przepisów art. 8 i art. 50 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) Przepis art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowi lex specialis w odniesieniu do art. 50 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.), ale tylko co do podmiotów, których legitymacja skargowa powiązana jest z przesłankami materialno-prawnymi. Legitymacja skargowa w art. 50 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) powiązana jest z interesem prawnym, natomiast w art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym powiązana została z naruszeniem interesu prawnego. Przepis art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym nie ma zastosowania do określenia legitymacji skargowej Rzecznika Praw Obywatelskich, gdyż ta nie jest ograniczona przesłankami materialno-prawnymi.
Jednakże skoro Rzecznik, jako organ stojący na straży wolności i praw człowieka i obywatela, składa skargę w sprawie dotyczącej interesu innych osób to nie można zupełnie pominąć regulacji art. 101 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym. NSA przypomniał jednak, iż Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 czerwca 1992 r., III ARN 30/92 stwierdził: "Jeżeli w ust. 2 art. 101 ustawy o samorządzie gminnym stwierdza się, iż przepisu ust. 1 tegoż artykułu "nie stosuje się" wówczas, gdy "w sprawie" orzekał już uprzednio sąd administracyjny i skargę oddalił, rozumieć to należy w ten sposób, iż sąd orzekł już merytorycznie w sprawie konkretnych interesów lub uprawnień naruszonych przez uchwałę, nie zaś "w sprawie tej uchwały"." Dlatego też mimo, że legitymacja skargowa Rzecznika Praw Obywatelskich nie wynika z art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym nie oznacza to, że Rzecznik może wnieść skargę na akt prawa miejscowego mimo tego, że sąd już uprzednio orzekł merytorycznie w sprawie tych samych uprawnień lub interesów, w ochronie których Rzecznik występuje ze skargą. W takim bowiem przypadku Rzecznik Praw Obywatelskich stałby się organem, którego nie wiązałyby prawomocne wyroki sądów, co podważałoby również systemową istotę kontroli aktów prawa miejscowego przez sądy administracyjne. Natomiast fakt, że sąd administracyjny już dokonał wcześniej oceny legalności uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego nie wyklucza generalnie skargi Rzecznika Praw Obywatelskich na tą samą uchwałę. W takim przypadku należy dokonać oceny, czy zachodzi tożsamość przedmiotowa sprawy, czyli czy merytoryczne orzeczenie sądu dotyczy tych samych interesów lub uprawnień.
Zdaniem NSA w rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo ocenił tożsamość przedmiotową. Co prawda WSA oddalił skargę ogólnokrajowej spółdzielni turystycznej na uchwałę rady miasta w przedmiocie ustalenia strefy płatnego parkowania oraz opłat za parkowanie pojazdów samochodowych. Jednakże, jak wynika z uzasadnienia tego wyroku, rozstrzygnięcie dotyczyło tego czy uchwała, wprowadzając powiązanie miejsca zamieszkania z faktem zameldowania, jest niezgodna z prawem z uwagi na różne traktowanie właścicieli nieruchomości, w zależności od tego czy są zameldowani. Wyrok WSA dotyczył zakresu podmiotowego uchwały rady miasta, czyli tego kto może korzystać z opłaty abonamentowej. Natomiast skarga Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczy zakresu przedmiotowego tego przepisu, a więc ogólnie ujmując, tego na parkowanie jakich pojazdów będzie można otrzymać abonament. Tym aspektem normatywnym omawianej uchwały WSA się nie zajmował i orzeczenie merytoryczne zawarte w wyroku tej kwestii nie dotyczyło.
(I OSK 1333/10)

Opracowanie: Anna Dudrewicz,

Opublikowano: www.samorzad.lex.pl