Autorzy projektu - prezes NRA adw. Przemysław Rosati, dr Piotr Kładoczny oraz dr hab. Mikołaj Małecki wyszli z założenia, że tymczasowe aresztowanie nie jest karą. Nie powinno być nadużywane dla komfortu policji czy sądu.
Projekt został złożony jako tzw. projekt poselski do marszałka Sejmu RP Szymona Hołowni w dniu 4 listopada br. przez przedstawiciela wnioskodawców posła adw. Pawła Śliza.
Najważniejsze zmiany
W projekcie proponuje się ograniczenie okresów stosowania tymczasowego aresztowania do 1 miesiąca (przy pierwszym stosowaniu tymczasowego aresztowania), zwiększenia nadzoru sądu nad stosowaniem tego środka, wprowadzenie elementów kontradyktoryjnych na etapie rozpoznania wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania, ułatwienia w zakresie dostępu do akt, wprowadzenia minimalnych standardów tzw. „dyrektywy obrończej”, a także wyeliminowania przesłanki w postaci surowości kary, jako podstawy stosowania lub przedłużania stosowania tymczasowego aresztowania. Projekt kodeksu przyjmuje, że tymczasowe aresztowanie i pozostałe środki zapobiegawcze można stosować, jeżeli zachodzi:
- Realna obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, a zwłaszcza, gdy nie można ustalić jego tożsamości,
- Realna obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień lub w inny sposób utrudniał postepowanie karne
- W razie skazania przez sąd I instancji zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi nie mniej niż trzy lata
- Jeżeli oskarżony utrudnia wykonywanie środka zapobiegawczego
Tymczasowego aresztowania nie będzie można stosować, gdy zagrożenie karą jest niższe niż trzy lata. Osoby poniżej 18. roku życia będą miały prawo do zawiadomienia niezwłocznie przez sąd lub prokuratora - przedstawiciela ustawowego, lub osobę, pod której pieczą pozostaje, chyba że takie zawiadomienie może naruszyć jego prawa.
Prokurator, składając wniosek o przedłużenie tymczasowego aresztowania, będzie musiał wskazać dotychczas podjęte czynności.
Projekt zakłada wydanie przez ministra sprawiedliwości rozporządzenia, które określi:
- Sądy, przy których organizowane są dyżury adwokatów i radców prawnych - prezes sądu będzie odpowiedzialny za organizację i koordynację systemu dyżurów obrońców z urzędu na obszarze właściwości sądu,
- Dyżury obrońców z urzędu będą pełnione w sposób ciągły, obejmujący 24 godziny na dobę, przez cały tydzień,
- Liczba dyżurujących obrońców będzie dostosowana do potrzeb danego obszaru, uwzględniając praktyki zatrzymań i dostępność adwokatów oraz radców,
- Listy obrońców zawierać będą imię, nazwisko, nr wpisu na listę, dane kontaktowe itd.
- Sposób udostępnienia zatrzymanym list obrońców pełniących dyżury,
- Obowiązki organów ścigania – m.in. informacja o prawie do korzystania z obrońcy, zachowanie poufności rozmowy.
Ustawa wejdzie w życie trzy miesiące od ogłoszenia.
Zmiana praktyki
Projekt ten ma kluczowe znaczenie dla zmiany praktyki stosowania tymczasowego aresztowania przez sądy.
Do 5 grudnia br. istnieje możliwość wzięcia udziału w elektronicznych konsultacjach społecznych w Sejmie RP, dotyczących tego projektu.
Przypomnijmy, że na zlecenie Naczelnej Rady Adwokackiej przeprowadzono badania wśród adwokatów na temat ich oceny przepisów i standardów stosowania tymczasowego aresztowania w Polsce.
Badanie wśród adwokatów i aplikantów adwokackich przeprowadzono w lutym 2023 roku w formie ankiety, na którą odpowiedziało 514 adwokatów aktualnie wykonujących zawód i aplikantów adwokackich. Badanie miało charakter anonimowy.
Wyniki są niepokojące dla obywateli
Prawie 70 proc. adwokatów biorących udział w badaniu wskazało, że stan prawny regulujący instytucję tymczasowego aresztowania w Polsce nie jest zadowalający.
Ponad 2/3 badanych adwokatów wskazało, że aktualne przepisy dotyczące środków zapobiegawczych, nie są sformułowane prawidłowo, a także negatywnie oceniło prawidłowość określenia przez ustawodawcę w art. 263 par. 4 k.p.k. podstaw przedłużenia tymczasowego aresztowania.
Wyjątkiem jest ocena 24 godzinnego terminu na podjęcie przez sąd decyzji o zastosowaniu tymczasowego aresztowania – prawie 60 proc. adwokatów biorących udział w badaniu uznało, że jest on prawidłowo określony.
Prawie 3/4 badanych adwokatów widzi potrzebę zmiany obowiązujących przepisów dotyczących środków zapobiegawczych. Większość uczestników badania wskazywała swoje konkretne propozycje zmian.
Cena promocyjna: 260.11 zł
|Cena regularna: 289 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 187.86 zł
