Najwięcej ofiar to dzieci i młodzi ludzie w wieku 5-29 lat, co czyni wypadki drogowe najczęstszą przyczyną śmierci lub uszkodzenia ciała. Odszkodowania w przypadku wypadków drogowych można dochodzić w pewnym zakresie od sprawcy lub od jego ubezpieczyciela. Na mocy rozporządzenia Rzym II dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych, ofiara ma prawo do odszkodowania zgodnie z prawem kraju, w którym miał miejsce wypadek.
W skład Unii Europejskiej wchodzi 27 państw członkowskich, z których wszystkie mają własny język, kulturę, historię, swój specyficzny system zabezpieczenia społecznego, podatki jak również system prawny. Każdy system zasądzania odszkodowań stanowi odzwierciedlenie statusu społeczno-ekonomicznego państwa, w którym obowiązuje, w tym kosztów utrzymania i poziomu życia. W niektórych państwach systemy zasądzania odszkodowań są wynikiem presji społeczeństwa i zainteresowania tą dziedziną. Różnice pomiędzy poszczególnymi jurysdykcjami wynikają z daleko idących różnic w systemach prawnych, jurysprudencji i ewolucji prawa. Nie powinno więc dziwić, że motto Komisji Europejskiej brzmi „jedność w różnorodności”.
Aby zapewnić klientowi najtrafniejszą i najbardziej profesjonalną poradę, niezbędnym wydaje się znajomość systemu prawa kraju, w którym miał miejsce wypadek. Jakie są różnice między systemami prawnymi w Europie? Czy różnice te są oparte wyłącznie na różnych kwotach zasądzanych odszkodowań czy też sięgają one znacznie głębiej? Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie odpowiedzi na te pytania.
Daje się również zauważyć rosnący wpływ prawodawstwa Unii Europejskiej w dziedzinie szkód na osobie, co również sygnalizuje potrzebę pogłębiania wiedzy na temat prawodawstwa europejskiego i podstawowej wiedzy na temat ustawodawstwa państw członkowskich w tej dziedzinie.
Celem niniejszego artykułu jest zwięzły opis form zasądzania odszkodowań w Europie, specjalizacji prawników w dziedzinie szkód na osobie, kwestii przedawnienia, roli biegłych i ustalania szkody niemajątkowej.

Systemy zasądzania odszkodowań w Europie
We wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej istnieją różne podstawy zasądzania odszkodowania dla osób bezpośrednio poszkodowanych lub ich rodzin i bliskich, w przypadku wypadków śmiertelnych. Systemy kompensacji są zatem wynikiem swoistej kombinacji tych źródeł odszkodowania.
Głównymi podstawami odszkodowania są:
- System oparty na odpowiedzialności, w którym zasądzone odszkodowanie jest wynikiem  procesu sądowego i zostaje orzeczone w wyroku lub też jest efektem ugody pozasądowej. Odszkodowanie ma na celu zrekompensowanie szkody poniesionej przez osobę poszkodowaną, ale również stanowi ono swoisty środek naprawczy w przypadku konfliktu interesów.
- Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, na mocy której ofiara jest uprawniona do otrzymania odszkodowania z funduszu bez konieczności udowodnienia odpowiedzialności po stronie osoby, która wyrządziła szkodę.
- System zabezpieczenia społecznego, zgodnie z którym odszkodowanie jest wypłacane bezpośrednio z zakładu ubezpieczeń społecznych lub z funduszu, niezależnie od odpowiedzialności i przyczyny zdarzenia będącego podstawą szkody. Fundusze te zapewniają odszkodowanie adekwatne do stanu gospodarki narodowej i skuteczności systemu podatkowego.
- Prywatny system ubezpieczeń, który opiera się na świadczeniach wypłacanych poszkodowanemu z ubezpieczenia prywatnego. Forma wypłaty świadczeń zależy od polityki danego ubezpieczyciela.
We wszystkich krajach europejskich, z wyjątkiem Szwecji, sądy odgrywają kluczową rolę  w procesie tworzenia regulacji prawnych dotyczących szkód na osobie. Europejskie regulacje dotyczące szkód na osobie są przede wszystkim oparte na rozbudowanym orzecznictwie.

Specjalizacje prawników w zakresie szkód na osobie
Z perspektywy większości jurysdykcji europejskich można zaobserwować niewielki stopień specjalizacji prawników i kancelarii prawnych w zakresie szkód na osobie. Sprawa przedstawia się inaczej w Anglii, Walii, Irlandii, Szkocji, Holandii, Francji i Szwajcarii. Przykładem może być angielska organizacja APIL (Association of Personal Injury Lawyers), zrzeszająca 5000 członków, która walczy o prawa osób poszkodowanych.
Na poziomie europejskim, najważniejszą europejską organizacją zrzeszającą prawników specjalizujących się w szkodach na osobie jest PEOPIL, mająca członków we wszystkich krajach europejskich. PEOPIL jest organizacją bezstronną, jej głównym celem jest upowszechnianie wiedzy i tworzenie sieci współpracy pomiędzy prawnikami. PEOPIL jest akredytowanym lobbystą w Parlamencie Europejskim i członkiem Europejskiego Forum Sprawiedliwości w Komisji Europejskiej. Doroczna konferencja PEOPIL odbędzie się w dniach 3-5 czerwca 2010 r. w Genewie. W 2011 roku konferencja generalna PEOPIL odbędzie się po raz pierwszy w Polsce, w Krakowie.

Okresy przedawnienia
Istnieje wiele różnic pomiędzy europejskimi krajami w zakresie przedawnienia dochodzenia roszczeń ze szkód na osobie. Przedmiotowe różnice dotyczą nie tylko okresów przedawnienia, ale również przepisów regulujących początek biegu okresu przedawnienia, wymogów proceduralnych dotyczących zatrzymania i wstrzymania biegu okresu przedawnienia, ochrony małoletnich, niepełnosprawnych oraz ochrony ofiar po upływie okresu przedawnienia.
W Hiszpanii okres przedawnienia w odniesieniu do wypadków drogowych i wypadków przy pracy wynosi jeden rok. Dla zobowiązań umownych, okres przedawnienia wynosi 15 lat. We Włoszech jest to 2-letni okres przedawnienia dla wypadków drogowych w stosunku do odpowiedzialnego za szkodę i ubezpieczyciela.
W Niemczech obowiązuje 3-letni okres przedawnienia dla odpowiedzialności deliktowej i 10-letni dla odpowiedzialności umownej. Okres przedawnienia dla roszczeń o zadośćuczynienie wynosi 30 lat. W Belgii okres przedawnienia wynosi odpowiednio 3 i 30 lat.
We wszystkich europejskich systemach prawnych okres przedawnienia rozpoczyna swój bieg od daty wystąpienia szkody, czyli zwykle od dnia wypadku, który był źródłem szkody. Z wyjątkiem Szwecji, okres ten rozpoczyna swój bieg również od momentu, kiedy ofiara dowiedziała się o szkodzie. Moment ten jest jednak różnie postrzegany, w zależności od określonego systemu prawnego. W Belgii, Holandii, Włoszech i Hiszpanii wystarczy wysłać pozwanemu listem poleconym pisemne zawiadomienie, w którym poszkodowany jednoznacznie stwierdza jakie szkody zostały przez niego poniesione w wyniku wypadku. Wniesienie pozwu nie jest niezbędną czynnością. W Anglii, Walii, Irlandii i Szkocji, natomiast, niezbędnym jest wytoczenie powództwa.

Ochrona małoletnich
W większości krajów europejskich, systemy prawne zapewniają specjalną ochronę nieletnim i osobom niepełnosprawnym. We Włoszech i Austrii bieg okresu przedawnienia rozpoczyna się od wyznaczenia przedstawiciela prawnego. Nieletni w Holandii są również chronieni przez prawo. Okres przedawnienia nie może rozpocząć swojego biegu przed ukończeniem przez poszkodowanego 18 lat, prawo nie zapewnia jednak podobnej ochrony osobom niepełnosprawnym. We Francji przedawnienie zaczyna biec najwcześniej od momentu ukończenia przez poszkodowanego18 lat. Osoby niepełnosprawne są również chronione prze prawo w tym zakresie, ponieważ bieg okresu przedawnienia ulega zawieszeniu na czas trwania niepełnosprawności. Jeśli jednak osoba poszkodowana, która jest niepełnosprawna, pozostaje pod pieczą osoby zdolnej do podjęcia w jej imieniu czynności prawnych, wspomniane zawieszenie biegu okresu przedawnienia nie ma zastosowania. Kwestia ta jest podobnie uregulowana we Włoszech.

..................
Antoinette Collignon-Smit Sibinga pracuje w Holandii, jest prawnikiem zajmującym się szkodami na osobie, specjalizuje się w sporach transgranicznych. Jest również Prezesem Zarządu organizacji PEOPIL (paneuropejskiej organizacji prawników specjalizujących się w szkodach na osobie: www.peopil.com).
Jolanta Budzowska jest radcą prawnym, wspólnikiem w kancelarii Budzowska Fiutowski i Partnerzy. Radcowie Prawni, zrzeszonej w Consortio Lex i Eurojuris International. Specjalizuje się w sądowym dochodzeniu roszczeń z tytułu uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia. Jest członkiem Zarządu PEOPIL.