Rafał Bujalski: Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest unijny system TRACES*. 

Anna Ostasiewicz: System TRACES to zintegrowany, internetowy system informatyczny służący do powiadamiania, wystawiania świadectw i monitorowania importu, tranzytu, eksportu i handlu wewnątrz UE w zakresie żywych zwierząt oraz produktów zwierzęcych. System ten ma ułatwiać handel i poprawiać bezpieczeństwo łańcucha żywnościowego w zakresie zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego. Za jego pośrednictwem organy władzy weterynaryjnej przekazują informacje, dzięki którym istnieje możliwość identyfikowania i śledzenia drogi przemieszczania się żywych zwierząt oraz produktów pochodzenia zwierzęcego.

Kogo konkretnie ów system dotyczy?

Użytkownikami systemu TRACES są właściwe organy oraz podmioty gospodarcze państw członkowskich UE, krajów trzecich i krajów EFTA. Łącznie w systemie tym zarejestrowanych jest 30 tys. użytkowników z ponad 80 krajów świata, z czego 70% to właściwe organy państwowe natomiast 30% to sektor prywatny.

Jaki wpływ ma TRACES na działalność organów i podmiotów gospodarczych?

TRACES umożliwia wymianę informacji między wszystkimi zaangażowanymi w handel stronami (podmiotami) i organami właściwymi. Ponadto system ten wpływa na lepszą współpracę pomiędzy samymi organami właściwymi, jak również między samymi handlowcami oraz handlowcami i organami właściwymi, dzięki czemu znacznie przyspiesza procedury administracyjne w zakresie handlu zwierzętami i produktami pochodzenia zwierzęcego.

Czy i jakie obowiązki związane z tym systemem ciążą na podmiotach gospodarczych w Polsce?

System TRACES służy do wystawiania świadectw weterynaryjnych dla żywych zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego w handlu wewnątrzunijnym, wystawiania dokumentów CVED, czyli wspólnotowych świadectw weterynaryjnych dla wwożonych na terytorium państw członkowskich UE zwierząt i produktów zwierzęcych z państw trzecich oraz prowadzenia nadzoru weterynaryjnego.

O jakiej liczbie certyfikatów tutaj mówimy?

Rocznie za pośrednictwem systemu TRACES wystawia się ponad 1,5 miliona certyfikatów, z czego większa część dotyczy handlu wewnątrzunijnego i importu.

Powróćmy do obowiązków podmiotów gospodarczych związanych z TRACES. Jak krok po kroku przebiega ich realizacja?

Wygląda to tak, że zgodnie z przepisami dotyczącymi kontroli weterynaryjnej w punktach kontroli granicznej, na podmiotach gospodarczych ciąży obowiązek wcześniejszego powiadamiania o przybyciu przesyłek produktów importowanych z krajów trzecich, tzw. prenotyfikacji, przy użyciu dokumentu CVED dla zwierząt lub dla produktów, przed fizycznym ich przybyciem na terytorium Wspólnoty, z wykorzystywaniem systemu TRACES. Powiadomienie o spodziewanej przesyłce, czyli wypełniony dokument CVED, należy przesłać do właściwego Granicznego Inspektoratu Weterynarii co najmniej 24 godziny przed dotarciem przesyłki do Polski. Importer, firma spedycyjna, agencja celna mogą być zarejestrowani przez użytkownika z Granicznego Inspektoratu Weterynarii lub mogą osobiście przesłać prośbę o rejestrację poprzez stronę internetową systemu. Dokument CVED musi być podpisany przez osobę do tego upoważnioną, w związku z czym konieczne jest przedstawienie aktualnych dokumentów poświadczających uprawnienia do działania w imieniu firmy. W sytuacji, gdy do zgłoszenia nie zostaną dołączone takie dokumenty, Graniczny Lekarz Weterynarii wezwie stronę do usunięcia braków wniosku w terminie 7 dni pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania.

W programie LEX Prawo Europejskie znaleźć można od niedawna Pani komentarz praktyczny dotyczący ostatnich zmian w systemie TRACES. Czego dotyczą te zmiany?

Od kwietnia 2017 r., zgodnie z opublikowanym w październiku bieżącego roku unijnym rozporządzeniem nr 2016/1842, system TRACES będzie również stosowany do wystawiania i zatwierdzania elektronicznych świadectw kontroli na przesyłki produktów ekologicznych importowanych z państw trzecich. Główne zmiany wprowadzone w zakresie importu produktów ekologicznych dotyczą sposobu wystawiania i zatwierdzania świadectwa kontroli z wykorzystaniem informatycznego systemu internetowego. Zgłaszanie przesyłki w celu dopuszczenia do obrotu oraz informowanie o planowanym przywozie produktów ekologicznych będzie dokonywane właśnie z wykorzystaniem narzędzi systemu TRACES. Wszystkie etapy związane z dopuszczeniem do swobodnego obrotu skontrolowanej przesyłki podczas kontroli granicznej również będą odnotowane w systemie elektronicznym. Wprowadzone przepisy unijne w zakresie wdrożenia systemu TRACES nakładają na państwa członkowskie obowiązek przekazywania informacji dotyczących adresów poczty elektronicznej i stron internetowych właściwych organów i jednostek certyfikujących lub organów kontroli, w celu przyznania dostępu do systemu elektronicznego oraz weryfikacji tożsamości tych organów i jednostek.

Co owe zmiany oznaczają konkretnie dla importera produktów ekologicznych spoza UE?

Podmiot gospodarczy, który zamierza sprowadzać produkty ekologiczne z krajów trzecich, zgodnie z przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego, musi być objęty kontrolą przez jednostkę certyfikującą i powinien uzyskać certyfikat w zakresie importu. Ponadto importer powinien złożyć do jednostki certyfikującej pełny opis prowadzonej działalności, obejmujący jego siedzibę i działalność przewozową, punkty wejścia produktów na terytorium Unii oraz wszelkie inne obiekty, których zamierza użyć przy składowaniu przywożonych produktów do czasu ich dostawy do pierwszego odbiorcy oraz informować o wszelkich zmianach opisu działalności. Obowiązkiem importera jest także informowanie jednostki certyfikującej, wkrótce tylko za pośrednictwem systemu TRACES, o przewidzianym terminie przywozu importowanych produktów rolnictwa ekologicznego na terytorium UE oraz zgłoszenie przesyłki do wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, jako organu właściwego sprawdzającego przesyłkę produktów ekologicznych przed dopuszczeniem jej do swobodnego obrotu w Unii.

Sporo tych obowiązków...

Tak. A to jeszcze nie wszystko. Nowelizacja przepisów w zakresie importu produktów ekologicznych wprowadziła też kolejny obowiązek - podanie numeru świadectwa kontroli w zgłoszeniu celnym, przed dopuszczeniem do obrotu przesyłki. Importer lub pierwszy odbiorca, z chwilą przyjęcia przesyłki produktów rolnictwa ekologicznego ma obowiązek potwierdzić w polu 18 wystawionego (w systemie elektronicznym) świadectwa kontroli, że odbiór przesyłki został przeprowadzony zgodnie z wymaganiami prawa w tym zakresie. Do tej pory obowiązkiem importera było przechowywanie oryginału świadectwa kontroli do celów kontrolnych przez okres 2 lat. Wprowadzenie systemu elektronicznego ma dodatkowo gwarantować dostępność informacji przez cały obowiązkowy okres przechowywania.

>>> Jeśli jesteś zainteresowany prawem europejskim, czytaj nasze wywiady z ekspertami dotyczące tej tematyki.>>>

Wdrożenie elektronicznego systemu w tym aspekcie ma mieć wpływ na usprawnienie i wzmocnienie kontroli importowanych produktów ekologicznych oraz przyczynić się do udoskonalenia procesu powiadamiania o nieprawidłowościach stwierdzanych podczas kontroli granicznych. W praktyce oznacza to, że wszystkie etapy od powiadomienia jednostki certyfikującej, pod kontrolą której się znajduje importer oraz wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych o planowanym przywozie produktów ekologicznych z państwa trzeciego, wysyłki produktów ekologicznych z państwa trzeciego, poprzez kontrolę graniczną i dopuszczenie do swobodnego obrotu w kraju członkowskim lub poinformowanie o nieprawidłowościach, będą zarejestrowane w systemie elektronicznym.

"Obowiązki", "kontrola" - te słowa nigdy nie kojarzą się dobrze przedsiębiorcom. Jakie w takim razie korzyści mają przynieść omawiane zmiany polskim importerom żywności ekologicznej?

Wdrożenie elektronicznego systemu odnoszącego się do importu produktów rolnictwa ekologicznego ma usprawnić, przyspieszyć i uprościć procedury związane ze zgłaszaniem przez importerów przesyłek do dopuszczenia do obrotu w UE. System elektroniczny ma zapewnić możliwość sprawdzenia i śledzenia (do tyłu i do przodu) drogi każdej przywiezionej przesyłki produktu ekologicznego oraz identyfikacji tożsamości jednostki lub organu, który potwierdził ekologiczne pochodzenie produktu, a także właściwego organu, który dopuścił produkty do obrotu i pierwszego odbioru w kraju członkowskim UE. W przypadku polskiego producenta, który zamierza importować produkty ekologiczne np. z Kanady (kraju trzeciego, którego produkcja ekologiczna została uznana przez Komisję UE za równoważną), po wystawieniu elektronicznego świadectwa kontroli przez kanadyjską jednostkę lub organ kontroli (uznany przez Komisję UE do celów równoważności), a następnie zatwierdzeniu tego świadectwa przez wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych podczas dopuszczenia do obrotu w trakcie kontroli granicznej, w systemie TRACES można będzie prześledzić drogę tej przesyłki i zweryfikować wszystkie strony zaangażowane w ten proces. Wprowadzone zmiany mają też przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa produktów przywiezionych z krajów trzecich, uniemożliwiając ryzyko zamiany. Dla polskich importerów żywności ekologicznej oznaczać to będzie z jednej strony łatwiejszy i szybszy sposób komunikacji z jednostką certyfikującą lub WIJHARS, gdyż system TRACES jest dostępny przez 24 godziny, 7 dni w tygodniu, natomiast z drugiej strony oznacza wzmocnienie kontroli przywożonych produktów ekologicznych i niezwłoczne informowanie o ewentualnie stwierdzonych nieprawidłowościach.

Bardzo dziękuję za rozmowę.

-----------------------------
* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.