Rok 2012 r. był pierwszym rokiem, od reformy Trybunału w 1998 r., w którym liczba skarg zawisłych przed Trybunałem zmalała: od ponad 150 tys. w roku 2011 r. do 128 tys. w zeszłym roku. Przewodniczący Trybunału Dean Spielmann – na dorocznej konferencji prasowej Trybunału, która odbyła się 24 stycznia – uznał tę okoliczność za najważniejsze dokonanie Trybunału i wyraził pogląd, iż w ciągu najbliższych trzech lat wpływ skarg niedopuszczalnych zostanie opanowany dzięki wprowadzeniu procedury ich rozpatrywania przez jednego sędziego.
W roku 2012 ponownie niesławnym liderem – zarówno w liczbie wydanych przez Trybunał wyroków stwierdzających naruszenie Konwencji o prawach człowieka, jak i w liczbie skarg zawisłych przed Trybunałem – była Rosja. Trybunał wydał 122 wyroki stwierdzające naruszenie Konwencji o prawach podstawowych przez to Państwo, a 22,3% skarg zawisłych przed Trybunałem to były skargi "rosyjskie". Kolejne miejsca w statystyce wydanych wyroków stwierdzających naruszenie zajmowały Turcja (117), Rumunia (70), Ukraina (69), Bułgaria (58), Polska (56) i Grecja (52). Jeżeli chodzi o procent spraw zawisłych przed Trybunałem, za Rosją znalazły się: Turcja (13,2%), Włochy (11,1%) i Ukraina (8,2%). Stąd jednoznacznie wynika, iż za państwa o najgorszym stanie ochrony praw podstawowych należy uznać Rosję, Turcję i Ukrainę.
Jeżeli chodzi o nasz kraj, to w 2012 r. Trybunał rozpatrzył 7.356 skarg przeciwko Polsce, w porównaniu do 5.108 skarg w 2011 r. oraz 4.032 skarg w 2010 r. Stąd widać, iż z jednej strony Polacy chętnie zwracają się do Trybunału o ochronę, a z drugiej strony Trybunał znacznie podniósł swą efektywność w 2012 r. w porównaniu do lat poprzednich. Nie ma to jednak przełożenia na liczbę wydawanych wyroków w sprawach "polskich", która utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2012 r. Trybunał wydał 74 wyroki w sprawach przeciwko Polsce, w 2011 r. tych wyroków było 72, a w 2010 r. – 108. Uderza ogromna liczna spraw uznawanych za niedopuszczalne, z których większość rozstrzygana jest w drodze ugody pomiędzy skarżącym a polskim rządem.
Skuteczność procesowa i "moc przerobowa" Trybunału w 2012 r. znacznie wzrosła, a to dzięki reformom przeprowadzonym rok wcześniej i z powodzeniem wdrażanym przez cały rok 2012. Można oczekiwać, iż maszyneria konwencyjnej ochrony praw podstawowych dopiero się rozpędza i w następnych latach będzie można odnotować zarówno wzrost wnoszonych skarg, jak wzrost rozstrzygnięć wydawanych przez Trybunał. Świadomość znaczenia ochrony praw podstawowych w państwach Rady Europy rośnie, tak samo jak rośnie znaczenie Trybunału w Strasburgu i jego orzecznictwa w porządkach prawnych poszczególnych państw-stron Konwencji, w tym również Polski.
Opracowanie: Katarzyna Warecka
Źródło: Annual Report 2012 of the European Court of Human Rights, Council of Europe