Rafał Bujalski: Od wielu już lat analizuje Pan na bieżąco orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu opracowując między innymi glosy do tych orzeczeń dla potrzeb programu LEX Prawo Europejskie. Które z orzeczeń Trybunału wydanych w 2016 roku ocenia Pan jako najważniejsze i dlaczego?

Dr Marcin Górski: Trudno wybrać te najistotniejsze dla całej Unii z dorobku kilkuset wydanych w tym czasie wyroków, dlatego lepszym rozwiązaniem będzie określenie interesujących orzeczeń w niektórych, wybranych dziedzinach. Trzeba jednak zastrzec, że nie wydaje się, aby ubiegły rok przyniósł jakieś wyjątkowo istotne rozstrzygnięcia dla rozwoju Unii, które można by porównać do wyroków takich, jak Mangold, Omega czy Köbler.

Prześledźmy w takim razie poszczególne dziedziny unijnego prawa. Od czego zaczniemy?

Zacząłbym może od prawa antydyskryminacyjnego. W tej dziedzinie warto wymienić wyrok w sprawie C-258/15 Gorka Salaberria Sorondo dotyczący braku dyskryminacji ze względu na wiek w sytuacji ograniczenia wieku kandydatów na policjantów do 35 lat. Interesujące wydaje się też orzeczenie w sprawie C-423/15 Nils-Johannes Kratzer wskazujące na brak możliwości uzyskania odszkodowania w przypadku, że tak to ujmę, celowego i obliczonego na rekompensatę krzywd narażania się na dyskryminację.

Skoro mówimy o prawie antydyskryminacyjnym, to może przejdźmy do orzeczeń z zakresu prawa socjalnego, często również podejmujących wątki dyskryminacyjne...

W tej dziedzinie warto zwrócić uwagę na polską sprawę C-178/15 Sobczyszyn, z której wynika, że zasadniczo niedopuszczalna jest odmowa udzielenia urlopu wypoczynkowego po skorzystaniu przez nauczyciela z urlopu dla poratowania zdrowia.

Kolejna dziedzina to...?

... polityka spójności i zamówienia publiczne - tu warto pamiętać o wyroku w sprawie C-406/14 Wrocław przeciwko Ministrowi Infrastruktury, który wyjaśnia interpretację pojęcia „nieprawidłowości” na gruncie rozporządzenia podstawowego regulującego wydatkowanie środków unijnych. W tym orzeczeniu chodziło o naruszenie zasady konkurencyjności w zamówieniach publicznych.

Trybunał wydał również kilkanaście orzeczeń dotyczących obywatelstwa UE. Czy wśród nich znaleźć można jakieś szczególnie istotne?

W tej dziedzinie warty odnotowania jest np. wyrok w sprawie C-115/15 NA, dotyczący prawa obywatela państwa trzeciego do pozostania na terytorium państwa przyjmującego po rozwodzie z obywatelem UE, a także orzeczenia dotyczące zasadniczej niedopuszczalności odmowy zgody na pobyt uprzednio karanego obywatela państwa trzeciego sprawującego pieczę nad małoletnim obywatelem UE, np. C-165/14 Alfredo Rendón Marín.

Wyroki w jakich jeszcze dziedzinach są warte odnotowania?

Wymieniłbym jeszcze trzy dziedziny: stosunki instytucjonalne, ochronę własności intelektualnej oraz współpracę w sprawach karnych. W pierwszej z nich - dotyczącej stosunków instytucjonalnych warto wskazać wyrok w sprawie C-660/13 Rada przeciwko Komisji dotyczący naruszenia zasad instytucjonalnych poprzez nieuprawnione podjęcie przez Komisję ustaleń ze Szwajcarią.

W drugiej?

W zakresie ochrony własności intelektualnej nie sposób pominąć wyrok w sprawie C-160/15 GS Media dotyczący odpowiedzialności podmiotu udostępniającego hiperłącze za naruszenie praw autorskich dokonane na stronie, do której takie hiperłącze odsyła.

A w prawie karnym?

Jeśli chodzi o współpracę w sprawach karnych, sądzę, że warto wspomnieć o wyroku w sprawach połączonych C-404/15 i C-659/15 PPU Aranyosi i Căldăraru odnoszącego się do możliwości odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania w sytuacji, gdyby dana osoba miała trafić do państwa członkowskiego, w którym występują systemowe czy ogólne nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu penitencjarnego. Ten ostatni wyrok warto mieć na uwadze zwłaszcza w obliczu narastających dysfunkcji w organizacji wymiaru sprawiedliwości w Polsce, które wynikają z uwarunkowań politycznych – o czym wspominała w ostatnich dniach w głośnym i znakomitym wystąpieniu Pierwsza Prezeska Sądu Najwyższego, Pani Prof. M. Gersdorf.

Które z orzeczeń w sprawach dotyczących bezpośrednio Polski lub polskich podmiotów prawnych ocenia Pan jako szczególnie istotne z punktu widzenia zwłaszcza konkretnych jego skutków np. dotyczących zmian w legislacji lub w stosowaniu konkretnych przepisów prawa w naszym kraju?

Niewątpliwie, choćby ze względu na skalę potencjalnych roszczeń odszkodowawczych, warto zwrócić uwagę na dwa orzeczenia w sprawach hazardowych, potwierdzające obowiązek odmowy stosowania nienotyfikowanych przepisów technicznych. Mam tu na myśli wyroki w sprawach C-336/14 Sebat Ince i C-303/15 Naczelnik Urzędu Celnego I w Ł. przeciwko G.M. i M.S., a w przypadku tego ostatniego wyroku szczególnie interesująca jest opinia Rzecznika Generalnego przypominająca o obowiązku notyfikacji przepisów technicznych wraz z całym projektem aktu prawnego. Warto przypomnieć, że Polska nigdy nie notyfikowała całości przepisów ustawy o grach hazardowych, z nieznanych przyczyn dokonując przekazania Komisji co najwyżej tylko wybranych przepisów. Idąc tym tokiem rozumowania należałoby spodziewać się pytania prejudycjalnego któregoś z polskich sądów w sprawie skuteczności regulacji hazardowej, w tym również ostatniej nowelizacji, dotkniętej „wadą wrodzoną”, o której wspomniał właśnie Rzecznik Generalny w tej sprawie.

Czy w bieżącym roku można spodziewać się jakichś przełomowych wyroków Trybunału zarówno w "polskich" jak i "zagranicznych" sprawach?

Jeśli chodzi o sprawy „zagraniczne”, myślę, że dynamika zdarzeń nie pozwala wykluczyć „wywołania” w Trybunale kwestii Brexitu, co byłoby szalenie interesujące. Na rozpoznanie czeka apelacja byłego prezydenta Ukrainy W. Janukowycza, podnosząca interesującą kwestię systemowych problemów Ukrainy z przestrzeganiem praw podstawowych. Mamy też oczekujące na rozpoznanie sprawy azylowe, a napływ spraw z tej kategorii będzie się zapewne utrzymywał.

A co z polskimi sprawami?

W polskich sprawach spodziewałbym się pierwszych rezultatów narastającego paraliżu polskiego wymiaru sprawiedliwości, w tym swoistego „wygaszenia” Trybunału Konstytucyjnego, względnie również nowego ustawodawstwa inwigilacyjnego. Być może te okoliczności sprowokują jakieś interesujące pytanie prejudycjalne któregoś z polskich sądów, dotyczące poszanowania Karty Praw Podstawowych – np. jej art. 47 dotyczącego prawa do skutecznego środka prawnego przed sądem, czy też art. 7, który gwarantuje prawo do prywatności. Na rozpoznanie czekają także skargi wniesione przeciwko Polsce na podstawie art. 258 TFUE, np. w sprawie C-530/16 dotycząca braku niezależności Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych, w sprawie C-526/16 dotyczącej uchybienia obowiązkom wynikającym z dyrektywy 2011/92 dotyczącej oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, czy też C-336/16 dotyczącej utrzymującej się fatalnej jakości powietrza w Polsce – ta ostatnia sprawa jest tym bardziej aktualna, że ostatnie tygodnie uświadomiły nam wszystkim, jak ważne dla życia nas samych i przyszłych pokoleń jest wyjście Polski z cywilizacyjnej zapaści polegającej na dramatycznym zanieczyszczeniu powietrza w Polsce. Sprawa ta jest tym istotniejsza, że nie sposób dopatrzyć się w polityce władz choćby śladów troski o to, aby zmniejszyć zanieczyszczenie i poprawić stan środowiska, które należy do najbardziej zanieczyszczonych w Unii Europejskiej. Warto też pamiętać o wniesionej i oczekującej na rozpoznanie polskiej skardze dotyczącej rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (sprawa C-5/16).

Dziękuję za rozmowę.