Jest to drugi wyrok Sądu Najwyższego w sprawie pracownika, który był zmuszony przejść na emeryturę z powodu wydania niezgodnego z Konstytucja przepisu ustawy. Pierwszy dotyczył pracownika naukowego UW z 11 maja 2016 r.

(Patrz >>>SN: odszkodowanie dla rezygnujących z pracy...).

Aleksander J. wystąpił z roszczeniem wobec skarbu państwa o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przez wydanie niekonstytucyjnego aktu normatywnego ( art. 417 (1) par. 1 kc).
Sytuacja przedstawiała się następująco: Powód Aleksander J. był zatrudniony w Jastrzębskiej Spółce Węglowej SA, Oddział w Suszcu od 1984 roku do września 2011 r. Do tego czasu powód pozostawał w stosunku pracy, ale gdy od 1 października 2011 r. weszła nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zrezygnował z pracy i przeszedł na emeryturę ( art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych w związku z art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ). Według nowego przepisu bowiem prawo do emerytury ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Uchylenie przepisu przez TK
Na emeryturze Aleksander J. podjął pracę podpisując umowę zlecenia i otrzymywał z niej dochód 1 tys. zł miesięcznie.  Jednak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2012 r. uchylił art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS ( sygnatura K 2/12). Uznał, że zawieszenie prawa do emerytury z powodu kontynuowania zatrudnienia osobom, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., narusza zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.
W tej sytuacji Aleksander J. wystąpił z roszczeniem o odszkodowanie od skarbu państwa za spowodowanie szkody majątkowej w postaci  utraty wynagrodzenia za pracę.

Pracownik wygrywa w dwóch instancjach
Sąd Okręgowy uznał roszczenie powoda i zasądził na jego rzecz 83 tys. zł jako utracone zarobki. Obliczone za 26 miesięcy pozostawania bez pracy z odliczeniem tysiąca złotych zarobków miesięcznych z tego okresu.
Sąd uznał, że wyrok TK obejmował takie przypadki jak sytuacja powoda. Sąd stwierdził występowanie związku przyczynowego między wydaniem wadliwego przepisu ustawy a powstałą szkodą majątkową.
Od tego wyroku odwołał się minister finansów, twierdząc, że osoby, które zrezygnowały z pracy nie były do tego przymuszane, a ich wybór był dobrowolny.  Powód wybrał świadczenie niższe od wynagrodzenia za pracę, a więc przyczynił się do powstania szkody. Wobec tego minister finansów - skarb państwa nie odpowiada za utratę przez nich zarobków. Osoby te ponadto miały zawieszone emerytury, ale ich nie utraciły.
Sąd Apelacyjny nie zgodził się z tą argumentacją i utrzymał wyrok w mocy.

SN: odszkodowanie przysługuje
Prokuratoria Generalna SP złożyła więc skargę kasacyjną, w której dowodziła, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy osób, które zrezygnowały z pracy i kontynuowały zatrudnienie. Jak mówił radca Paweł Prekora w tym wypadku wchodzi w grę szkoda ewentualna, gdy utracono szansę osiągnięcia wynagrodzenia. Z tym że powodowi pracodawca  dalszego zatrudnienia nie proponował. Zatem utrata szansy zarobkowania nie podlega kompensacie - twierdził radca Prokuratorii.
Sąd Najwyższy nie podzielił tego poglądu i oddalił kasację jako niezasadną. Według SN na skutek wejścia w życie art.103a) ustawy o emeryturach i rentach z FUS powód został pozbawiony możliwości uzyskania emerytury i wynagrodzenia ze stosunku pracy. Okres objęty odszkodowaniem obejmuje datę wejścia w życie nowelizacji do końca 2013 r.
Sporny przepis prawny spowodował, że powód został zmuszony do wyboru, czy nadal pozostawać w stosunku pracy, czy zrezygnować z niej. Wybrał pobieranie emerytury. - Ale czy z tego powodu można czynić zarzut? - pytał sędzia Wojciech Katner. - Związek przyczynowy między szkodą a wydaniem normy prawnej jest oczywisty - dodał.
SN podkreślił, że poszkodowanym pracownikom należy się odszkodowanie za utratę wynagrodzenia za pracę, gdyby ja kontynuowali.
Wyrok SN z 2 czerwca 2016 r., sygnatura akt I CSK 513/15