Uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej:"Czy w postępowaniu z wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejącego urządzenia przesyłowego dopuszczalne jest ustanowienie służebności według innego przebiegu niż istniejący i nakazanie przeniesienia urządzenia?".

Utrudnienia dla właściciela działki

Konflikt między Janiną T. a spółką Orange Polska S.A. trwał od momentu, gdy właścicielka działki chciała na niej wybudować dom. Przeszkadzała w tym linia przesyłowa umieszczona na środku nieruchomości, położonej w gminie Wilamowice. Wielokrotnie więc zwracała się do spółki o usunięcie urządzeń przesyłowych na działce i zmianę przebiegu linii, tak by znalazła się poza jej nieruchomością.
Według właścicielki urządzenie przesyłowe zainstalowano bez jej zgody i uniemożliwia ono zabudowę działki. Próby ugodowego rozwiązania sporu nie dały rezultatu, gdyż spółka przesyłowa nie chciała zgodzić się na spełnienie żądań właścicielki.
Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo spółki i ustanowił służebność, lecz nakazał Orange przenieść urządzenia przesyłowe w inne miejsce. Od tego orzeczenia odwołały się obie strony sporu. Powołano ekspertów, którzy przedstawili cztery warianty przebiegu linii.
Sąd Okręgowy miał wątpliwości, czy można wyznaczyć inny przebieg linii niż istniejący.

Zmiana przebiegu linii - niemożliwa

Sąd Najwyższy przypomniał, że celem wprowadzenia art. 305 (1) – 305 (1) kc dotyczących służebności przesyłu było uregulowanie zaszłości, legalizacja zastanych sytuacji na nieruchomościach oraz utrwalenie istniejącego stanu faktycznego. Nie chodziło ustawodawcy więc o zmianę w zakresie usytuowania urządzeń przesyłowych.
Sędzia sprawozdawca Bogusław Dobrowolski podkreślił występujący w sprawie aspekt procesowy, gdyż pojawiają się konsekwencje wynikające z połączenia dwóch trybów dochodzenia roszczeń na gruncie żądania ustanowienia służebności przesyłu. Jeżeli stanowiska uczestników postępowania nie będą zbieżne, to dojdzie do kumulacji dwóch postępowań: postępowania nieprocesowego w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu i postępowania procesowego, negatoryjnego, w sytuacji żądania usunięcia czy też przeniesienia służebności. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wyraźnie przewidują kiedy takie połączenie trybów jest dopuszczalne, a w takiej sytuacji nie jest to przewidziane.

Rozwiązanie problemu leży gdzie indziej

Sąd Najwyższy dostrzegł wszelkie komplikacje dla właścicieli związane z dotychczas zbudowanymi urządzeniami. Ewentualnego rozwiązania spraw związanych ze zmianą przebiegu służebności należy poszukiwać na gruncie art. 291 kc., który przewiduje taką możliwość. Według tego przepisu "jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej."
Jest to klucz do rozwiązania tych problemów.

Sygnatura akt III CZP 28/17, uchwałą 3 sędziów SN z 26 lipca 2017 r.