Wnioskodawca wystąpił o ustanowienie za jednorazowym wynagrodzeniem służebności przesyłu na przysługującym uczestnikowi postępowania prawie użytkowania wieczystego nieruchomości.

Sąd rejonowy uznał wniosek za niezasadny i go oddalił. Sąd okręgowy, który rozpoznawał apelację wnioskodawcy, uznał ją za pozbawioną podstaw i jako taką ją oddalił. Sąd ten przyjął, że na podstawie art. 305(1) § 1 k.c. przedmiotem obciążenia służebnością przesyłu jest nieruchomość, nie zaś prawo. Sąd okręgowy wskazał, iż opowiada się on za poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w sprawie III CSK 174/13 (LEX nr 1472279). W orzeczeniu tym uznano, że służebność przesyłu ma zapewnić przedsiębiorcy stabilny tytuł do korzystania z urządzeń, o jakich mowa w art. 49 § 1 k.c. Co do zasady taka służebność ma obciążać nieruchomość, a nie ustanowione na niej prawo użytkowania wieczystego.

Sąd drugiej instancji stwierdził, że nie ma podstaw do ustanowienia służebności. W ocenie sądu okręgowego przedsiębiorcy korzystającemu z urządzeń przesyłowych przysługuje natomiast roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w stosunku do właściciela nieruchomości, a także właściciel nieruchomości może żądać od przedsiębiorcy wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Jednocześnie sąd okręgowy nie wykluczył, że wnioskodawca faktycznie dysponuje już prawem odpowiadającym służebności przesyłu, skoro jego poprzednik prawny w wyniku uwłaszczenia przedsiębiorstw państwowych nabył własność urządzeń przesyłowych i korzystał z gruntów należących do innego przedsiębiorstwa państwowego, które miało obowiązek znosić istnienie na gruncie tych urządzeń.

Skarga kasacyjna

Z orzeczeniem tym nie zgodził się wnioskodawca, który wniósł od niego skargę kasacyjną. Skarżący zarzucił sądowi okręgowemu naruszenie szeregu przepisów kodeksu cywilnego.

Rozstrzygnięcie SN

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania. W ocenie Sądu Najwyższego skarga kasacyjna była słuszna.

Koniec sporu w orzecznictwie

Na wstępie Sąd Najwyższy przypomniał, że problematyka ustanawiania służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości była niejednolicie rozstrzygana w orzecznictwie sądów. Co zaś znamienne, w dniu 16.05.2017 r. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów, w uchwale w sprawie III CZP 101/16 (LEX nr 2284273), przyjął, że służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego. Sąd Najwyższy podkreślił, iż aprobuje on przedstawiony pogląd, bowiem uwzględnia on dotychczasowy dorobek orzeczniczy.

Zasadna skarga kasacyjna

Zdaniem Sądu Najwyższego, aprobata stanowiska opowiadającego się za dopuszczalnością ustanowienia służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego, skutkowała uznaniem skargi kasacyjnej za zasadną. Sąd okręgowy natomiast błędnie dokonał wykładni przepisów dotyczących ustanawiania służebności. Sąd Najwyższy zaznaczył przy tym, że bez znaczenia jest stanowisko wyrażone przez sąd okręgowy co do tego, że wnioskodawca może dysponować już prawem składającym się na treść spornej służebności. Sąd Najwyższy wskazał, że do dnia rozpoznawania przez niego zasadności skargi kasacyjnej nie została wydana przez Sąd Najwyższy uchwała wyjaśniająca, czy zyskanie na własność przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń przesyłowych, posadowionych na nieruchomościach należących wówczas do Skarbu Państwa, na podstawie ustawy z 20.12.1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 1991 r. Nr 2, poz. 6) spowodowało uzyskanie przez to przedsiębiorstwo z mocy prawa – jako prawa związanego z własnością urządzeń – służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającego te nieruchomości.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 8.06.2017 r., V CSK 259/16, LEX nr 2352168