O informacje na temat działań zmierzających do likwidacji barier RPO zwrócił się - poza ministrem sprawiedliwości - do minister cyfryzacji oraz pełnomocników rządu do spraw równego traktowania i do spraw osób niepełnosprawnych. Wśród problemów - oprócz kwestii ubezwłasnowolnienia - wymienił brak dostępu do tłumaczy języka migowego, tekstów w alfabecie Braille'a, ograniczenia architektoniczne i zbyt rzadkie wykorzystywanie dokumentacji elektronicznej.
Powołując się na raport RPO pt. "Dostęp osób z niepełnosprawnościami do wymiaru sprawiedliwości – analiza i zalecenia", Bodnar zwrócił uwagę na konieczność zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia w jej obecnym kształcie. Przypomniał, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną, które zostały ubezwłasnowolnione, co do zasady nie mają zdolności procesowej, a to według rzecznika jest "zbyt daleko idącym, nieuzasadnionym ograniczeniem korzystania z konstytucyjnego prawa do sądu".
Zaproponował, żeby w zamian wdrożyć model "wspieranego podejmowania decyzji", który polega na tym, że osoba z niepełnosprawnością nie jest pozbawiona zdolności do czynności prawnych, ale udzielana jest jej pomoc w podejmowaniu decyzji.
Bodnar zwrócił uwagę na brak regulacji dotyczących form komunikacji odpowiednich dla osób z niepełnosprawnościami, takich jak: alfabet Braille’a, komunikację przez dotyk, dużą czcionkę.
Według niego, wciąż problemem jest udział tłumacza języka migowego w sądach i prokuraturze. Zdaniem Bodnara, niezbędna jest nowelizacja ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania się - tak, aby w razie potrzeby z usług tłumacza migowego zobowiązane były korzystać wszystkie instytucje - w tym instytucje wymiaru sprawiedliwości.
Rzecznik ocenił, że konieczne jest również "kontynuowanie działań na rzecz cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości tak, aby możliwie duża część dokumentacji w postępowaniu była dostępna w wersji elektronicznej". Dzięki temu - przekonywał rzecznik - osoby z niepełnosprawnościami będą miały równy z pozostałymi dostęp do informacji.
Zdaniem Bodnara, innym problemem osób z niepełnosprawnościami jest utrudniony dostęp do budynków sądów i prokuratur. Jak zauważa, na problemy napotykają również osoby korzystające z pomocy psa przewodnika, które pomimo ustawowego uprawnienia nie zawsze mają możliwość swobodnego wstępu do placówek wymiaru sprawiedliwości.
Bodnar przekonywał też o konieczności szerszego stosowania przesłuchań na odległość oraz przeprowadzania dowodu na odległość z wykorzystaniem urządzeń technicznych. Namawiał także do rozważenia ewentualnych zmian w przepisach, które obecnie ograniczają możliwość składania zeznań w charakterze świadka przez osoby z niepełnosprawnościami
RPO: ubezwłasnowolnienie ogranicza prawo do sądu
Ubezwłasnowolnienie w obecnym kształcie ogranicza konstytucyjne prawo do sądu - napisał Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar w piśmie m.in. do ministra sprawiedliwości. Zwrócił też uwagę na inne bariery, które niepełnosprawni napotykają w wymiarze sprawiedliwości.
