W uchwale rada gminy określiła zasady udzielania dotacji z budżetu gminy na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. Kolegium RIO badając uchwalę wszczęło postępowanie nadzorcze.
W ocenie kolegium rada gminy w uchwale nieprawidłowo określiła zakres podmiotowy, stanowiąc, że o udzielenie dotacji na dofinansowanie prac przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków może ubiegać się osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna będąca właścicielem lub posiadaczem takiego zabytku. Stosownie do art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.), w trybie określonym odrębnymi przepisami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków może być udzielona przez organ stanowiący gminy na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale, przy czym przy ustaleniu tych zasad organ stanowiący zobowiązany jest uwzględnić obowiązujące przepisy dotyczące normowanego zagadnienia. Odpowiednio do dyspozycji art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.), w zakresie sprawowania opieki nad zabytkami osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna posiadająca tytuł prawny do zabytku wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego finansuje prowadzenie prac konserwatorskich restauratorskich i robót budowlanych przy tym zabytku. Kolegium zwróciło uwagę, iż rada gminy ustalając krąg podmiotów uprawnionych do ubiegania się o udzielenie dotacji z budżetu gminy, ustaliła, że o dotację może ubiegać się także "posiadacz zabytku". Powołany art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.) określa ogólną zasadę finansowania opieki nad zabytkami przez prawnych dysponentów zabytków. Dla podmiotowego zakresu obowiązku finansowania opieki nad zabytkami nie ma znaczenia status prawny dysponenta zabytku, a jedynie to, czy przysługuje mu do niego określony tytuł prawny. Nie ma przy tym znaczenia, czy jest to tytuł prawny w postaci prawa rzeczowego, takiego jak prawo własności albo ograniczone prawo rzeczowe, np. użytkowanie, czy też w postaci prawa umownego, np. wynikającego z umowy dzierżawy. Z zestawienia tytułów prawnych wymienionych w powołanym przepisie wynika zatem, że obowiązki w zakresie finansowania opieki nad zabytkami nie obciążają faktycznych posiadaczy zabytków. Posiadanie przedstawia się jako stan faktyczny określonego władztwa nad rzeczą i nie może być utożsamiane z tytułem prawnym, o którym mowa w art. 71 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.). Posiadanie rzeczy, w tym nieruchomości, jako faktyczne władztwo nad nimi jest niezależne od tytułu prawnego, na podstawie którego jest ono wykonywane. Z powyższego wynika, że posiadacz samoistny nie musi być właścicielem rzeczy, a więc podmiotem któremu przysługuje prawo własności do danej rzeczy. Możliwe są więc sytuacje, w których kto inny jest właścicielem rzeczy, kto inny zaś jej posiadaczem i wówczas obowiązek finansowania opieki nad zabytkiem spoczywał będzie na właścicielu. W ramach kompetencji określonej w art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.) rada gminy nie posiadała uprawnień do określenia szerszego kręgu podmiotów mogących ubiegać się o dotacje, niż ustalony w art. 71 tej ustawy.

Rada gminy uchwaliła, że dotacja niewykorzystana lub wykorzystana niezgodnie z warunkami umowy podlega zwrotowi na rachunek urzędu gminy najpóźniej do końca roku budżetowego wraz z odsetkami jak od zaległości podatkowych, zgodnie z warunkami umowy dotacji. Kolegium RIO stwierdziło, iż w myśl art. 251 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu tej jednostki w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku. W przypadku gdy termin wykorzystania dotacji jest krótszy niż rok budżetowy, niewykorzystana część dotacji podlega zwrotowi w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji. Z powyższych zapisów wynika, że dotacja niewykorzystana podlegać będzie zwrotowi wraz z odsetkami jak od zaległości podatkowych dopiero, jeżeli zostanie zwrócona po terminach określonych przepisami ustawy o finansach publicznych, a odsetki naliczane będą dopiero od dnia następującego po upływie terminów zwrotu. W związku z powyższym uchwalenie przez radę gminy obowiązku zwrotu niewykorzystanej dotacji wraz z odsetkami jak od zaległości podatkowych w terminie najpóźniej do końca roku budżetowego, stanowi istotne naruszenie ustawy o finansach publicznych. Kolegium RIO stwierdziło, że zapis uchwały określający zasady zwrotu dotacji wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem - najpóźniej do końca roku budżetowego, narusza istotnie postanowienia art. 252 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.), zgodnie z którymi dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia powyższej okoliczności, a w przypadku gdy termin wykorzystania dotacji, o których mowa wyżej, jest krótszy niż rok budżetowy, podlegają one zwrotowi w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji.

Nadto rada gminy w uchwale postanowiła, że w przypadku stwierdzenia wykorzystania dotacji niezgodnie z umową, nie przedstawienia sprawozdania w terminie, nieterminowego zwrotu niewykorzystanej dotacji albo podania nieprawdziwych lub niepełnych informacji we wniosku o dotację, podmiot traci prawo do ubiegania się o dotację z budżetu gminy przez kolejne trzy lata. W ocenie Kolegium nałożenie na podmiot dotowany powyższej sankcji nastąpiło bez podstawy prawnej. Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.), organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może podjąć uchwałę określającą zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, w trybie określonym odrębnymi przepisami. Zapis powyższy odsyła do przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.). Przywołany akt prawny nie zawiera postanowień odnośnie sankcji utraty prawa do ubiegania się o dotację z budżetu jednostki samorządu terytorialnego przez kolejne trzy lata. Podejmując uchwałę w sprawie zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.), rada gminy nie miała umocowania prawnego do ustanowienia sankcji nieprzewidzianej w przepisach ustawy o finansach publicznych, która istotnie narusza cytowany przepis prawa.
(sygn. akt X/1831/10)

Artykuł pochodzi z Serwisu Samorządowego www.lex.pl/samorzad