Zdaniem prof. Bogusława Banaszaka z Uniwersytetu Wrocławskiego, umieszczenie przepisu o samorządzie zawodowym w Rozdziale I Konstytucji RP  świadczy niewątpliwie o zaliczeniu przez ustrojodawcę tej normy do zasad  ustrojowych jako jednej z podstawowych instytucji demokratycznego państwa prawnego.
W polskiej nauce prawa powszechne jest stanowisko uznające  organizacje samorządu zawodowego "za przejawy społeczeństwa obywatelskiego".  Zauważa się, że "są to wprawdzie organizacje przymusowe i wyposażone we  władztwo publiczne, ale są one też tradycyjnie podmiotami wyrosłymi jako  pewna przeciwwaga dla organizacji państwowych. Z podmiotów mających na celu ochronę interesów grupowych [.] przekształciły się one w struktury mające również, przynajmniej pewnym stopniu, chronić interes publiczny"
Prof. Banaszak zaznacza jednak, że Konstytucja nie definiuje pojęcia zawodu zaufania publicznego. Nie wszystkie ustawy dotyczące zawodów zaufania publicznego  zawierają  jednoznaczne stwierdzenia zaliczające dany zawód do tej kategorii (np. nie czyni tego ustawa  o doradztwie podatkowym, ani ustawa o adwokaturze). W tej sytuacji powstaje pytanie, kiedy do danego zawodu ma odniesienie art. 17 ust.,a kiedy art. 17 ust. 2 Konstytucji RP dotyczący w ogóle samorządów zawodowych.

Status zawodu zaufania publicznego
Stojąc na czysto formalnym gruncie można przyjąć pogląd sformułowany w jednym z uzasadnień orzeczeń Sądu Najwyższego, że status zawodu zaufania publicznego "może nadawać samorządowi zawodowemu tylko ustawa, jak to ma miejsce w przypadku samorządu notariuszy nie można takiego statusu wywodzić z treści ustawy" (SN I CKN 1217/98). Na marginesie warto dodać, że w konsekwencji SN  odmówił adwokaturze statusu zawodu zaufania publicznego i stwierdził: "Samorząd adwokacki jest więc samorządem zawodowym określonym w art. 17 ust. 2 Konstytucji".
Stanowisko to nie jest jednak aprobowane ani w literaturze prawniczej – przypomina prof. Bogusław Banaszak. - W nauce prawa do minimalnego katalogu cech tego zawodu zalicza się jego wykonywanie nie dla zysku, ale dla zaspokojenia interesu publicznego – dodaje profesor.
W bardziej rozwiniętych definicjach zwraca się uwagę, że zawody zaufania publicznego "to zawody, których wykonywanie wiąże się ze świadczeniem określonych usług  istotnych z punktu widzenia podstawowych dóbr jednostki - takich jak zdrowie, ochrona interesów majątkowych, dóbr osobistych i innych".

Nadzór nad kształceniem
Piecza samorządów nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego
nie została w pełni zdefiniowana, ale do jej elementów zalicza się wpływ samorządu danego zawodu na ocenę kandydatów do zawodu oraz adekwatną reprezentację samorządu w przeprowadzaniu egzaminów decydujących o nabyciu praw wykonywania zawodu poprzez zapewnienie organom samorządu merytorycznego
udziału w ustaleniu wymogów egzaminacyjnych i przeprowadzaniu samego egzaminu (por. wyrok z 19.4.2006 r., K 6/06, OTK -A 2006, Nr 4, poz. 45). TK wskazał przy tym, że Konstytucja nie przesądza trybu kształcenia osób wykonujących reglamentowane zawody prawnicze i nie wyklucza wprowadzenia państwowych egzaminów zawodowych. Przygotowanie do wykonywania zawodu zaufania publicznego powinno odpowiadać kryteriom wysokiej jakości i wiarygodności kojarzonej z pojęciem zaufania
publicznego. Samorząd zawodowy powinien brać udział w ustalaniu zasad składania egzaminu zawodowego.

Rynek nie decyduje
W tym kontekście należy powołać konkluzję Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów do opinii z 3 września 2007 dotyczącą rozwiązań ustawowych regulujących weryfikację wykonywania zawodu prawniczego. Rada stwierdziła, że weryfikacja ta nie może być pozostawiona swobodzie sił rynkowych, bez stawiania wysokich wymogów  profesjonalnych i etycznych, a także gwarancji ich dochowania. Specyfika  czynności prawniczych powoduje, że nie można zrównywać ich z wykonywaniem jakiejkolwiek działalności usługowej. Równocześnie Rada wskazała, że działalność polegająca na świadczeniu usług prawniczych nie może być nadzorowana wyłącznie przez organy władzy publicznej, gdyż nie stanowi to gwarancji dla prawidłowego wykonywania zawodu – konkluduje prof. Banaszak.