Rafał Bujalski: Żywność ekologiczna charakteryzuje się tym, że proces jej produkcji i przetwórstwa jest określony surowymi normami prawnymi a proces jej powstawania jest kontrolowany zgodnie z koncepcją "od pola do stołu". Czy prawo przewiduje w tym zakresie jakieś odstępstwa?

Anna Ostasiewicz: Przepisy prawa z zakresu rolnictwa ekologicznego przewidują możliwość zastosowania elastycznego podejścia do zasad produkcji, gospodarowania czy przetwórstwa produktów ekologicznych. Oznacza to, że w określonych sytuacjach, w przypadku trudności w dostosowaniu wymogów związanych z prowadzeniem produkcji metodami ekologicznymi do lokalnych warunków klimatycznych, geograficznych i rozwojowych, istnieje możliwość skorzystania z odstępstw od zasad rolnictwa ekologicznego.

Na czym konkretnie mogą polegać owe odstępstwa?

Odstępstwa od warunków produkcji ekologicznej polegają na zastosowaniu mniej restrykcyjnych wymagań w tym celu, aby produkcja ekologiczna mogła być rozpoczęta lub utrzymana, lub w przypadku wystąpienia okoliczności katastroficznych. Producent, który napotka trudności związane z prowadzeniem ekologicznego gospodarstwa rolnego, pasiecznego, produkcji akwakultury lub przetworzonej żywności ekologicznej, może ubiegać się o pozwolenie na zastosowanie odstępstwa od zasad produkcji ekologicznej.

Czy mogłaby Pani podać jakieś przykłady?

Na przykład producent, który zamierza prowadzić ekologiczny chów kur – w sytuacji braku możliwości zakupu drobiu z hodowli ekologicznej – może zwrócić się do wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności) z wnioskiem o wydanie zgody na zastosowanie odstępstwa polegającego na wprowadzeniu do ekologicznej jednostki produkcji drobiarskiej nieekologicznego drobiu. Należy jednak pamiętać, że z odstępstwem tym, podobnie jak w przypadku pozostałych odstępstw, wiążą się pewne ograniczenia. Mianowicie, w przypadku tworzenia stada kur po raz pierwszy, lub w celu odnowienia czy odbudowy stada, pisklęta przeznaczone do produkcji mięsa lub jaj nie mogą mieć więcej niż 3 dni, natomiast w sytuacji przeznaczenia kur do produkcji jaj, młode kury nie mogą mieć więcej niż 18 tygodni.
Innym przykładem jest odstępstwo związane z zastosowaniem dodatku azotynu sodu lub azotanu potasu w przetwórstwie produktów mięsnych, pod warunkiem wykazania przez producenta, że nie jest dostępna żadna technologiczna alternatywa dla ww. dodatku, która zapewniałaby te same właściwości produktu lub umożliwiałaby zachowanie jego szczególnych właściwości.

Z tego, co Pani mówi, wynika, że w celu skorzystania z danego odstępstwa potrzebne jest wydanie decyzji administracyjnej?

Tak. Wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego wydaje pozwolenie na zastosowanie odstępstwa w decyzji administracyjnej. Organ ten może również w drodze decyzji zmienić lub cofnąć pozwolenie w sytuacji niespełnienia przez producenta przesłanek do zastosowania odstępstwa.

Jak przebiega w Polsce proces wydawania decyzji w sprawie odstępstw od warunków produkcji ekologicznej?

Na podstawie przepisów krajowych producent, który ubiega się z wnioskiem o wydanie pozwolenia na zastosowanie odstępstwa od zasad produkcji ekologicznej, przed wysłaniem go do właściwego wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (WIJHARS), powinien przesłać wniosek do zaopiniowania jednostce certyfikującej, pod kontrolą której się znajduje. Jednostka certyfikująca oceniając zasadność ubiegania się o zastosowanie odstępstwa, biorąc pod uwagę wyniki kontroli przeprowadzonej u producenta oraz przedstawione dowody, wydaje opinię do wniosku, a następnie przekazuje wniosek do właściwego miejscowo WIJHARS. W toku postępowania administracyjnego WIJHARS ocenia kompletność złożonego wniosku, przedstawione dowody i argumentację oraz bierze pod uwagę opinię wydaną przez jednostkę certyfikującą. Na tej podstawie organ ten wydaje lub odmawia wydania pozwolenia na zastosowanie odstępstwa od warunków produkcji ekologicznej.

Jak ocenia Pani procedurę podejmowania decyzji w sprawie odstępstw od warunków produkcji ekologicznej pod kątem chociażby takich kryteriów jak skala skomplikowania, przewidywalność, koszty czy czasochłonność?

Decyzje w sprawie odstępstw od zasad rolnictwa ekologicznego są podejmowane w wyniku przeprowadzonego postępowania administracyjnego, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z tym, producent ubiegający się o pozwolenie na zastosowanie odstępstwa jest informowany o wszczęciu takiego postępowania, możliwości złożenia dodatkowych wyjaśnień lub wglądu do akt sprawy, tak jak przewidują przepisy k.p.a. Wobec tego rozpatrywanie sprawy przebiega w sposób i w terminie określonych w k.p.a., bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Istotne jest jednak poprawne wypełnienie wniosku o zastosowanie odstępstwa (odpowiedniego formularza udostępnionego na stronie internetowej administrowanej przez IJHARS) i przekazanie go jednostce certyfikującej, pod kontrolą której znajduje się producent. Dalszy proceder postępowania z wnioskiem należy już do jednostki certyfikującej. Nie jest to zatem proces skomplikowany dla producenta. Niemniej jednak wiele zależy od właściwego uzupełnienia formularza. Prawidłowo wypełniony wniosek, odpowiednio uzasadniony i udokumentowany może być rozpatrzony w terminie znacznie krótszym niż taki, w którym trzeba zwracać się o uzupełnienie. Ma to zatem wpływ na termin i wynik rozpatrzenia sprawy. W sytuacji gdy producent spełnia przesłanki do zastosowania odstępstwa i odpowiednio je udokumentuje, należy przewidywać pozytywne rozpatrzenie wniosku.

Jakich przypadków dotyczą w naszym kraju najczęściej decyzje w sprawie odstępstw od warunków produkcji ekologicznej?

W Polsce odstępstwa od warunków produkcji ekologicznej najczęściej dotyczą przypadków, kiedy produkcja ekologiczna ma być rozpoczęta lub utrzymana. W latach 2015-2016 najczęściej wydawane były pozwolenia na zastosowanie odstępstw dotyczących uznania z mocą wsteczną uprzedniego okresu jako części okresu konwersji oraz odstępstw polegających na wprowadzeniu do jednostki produkcji drobiarskiej nieekologicznego drobiu. W latach wcześniejszych zdecydowanie najwięcej wniosków o odstępstwo dotyczyło przypadków trzymania bydła na uwięzi. Jednak w wyniku wydania przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 26 maja 2015 r. rozporządzenia w sprawie ogólnych odstępstw od warunków produkcji ekologicznej, zastosowanie tego odstępstwa nie wymaga już w tej chwili wydania decyzji administracyjnej.

Skoro jesteśmy przy rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, proszę powiedzieć, w jakich aktach prawnych oprócz wspomnianego rozporządzenia, producent żywności powinien szukać przepisów dotyczących odstępstw od zasad rolnictwa ekologicznego?

Odstępstwa od zasad rolnictwa ekologicznego zostały uregulowane w przepisach unijnych. I tak w rozporządzeniu nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, w art. 22 ust. 2, określone są warunki stosowania odstępstw od zasad rolnictwa ekologicznego.

Natomiast przypadki, w których dopuszczone jest ubieganie się o pozwolenie na zastosowanie odstępstw od zasad produkcji ekologicznej, opisane są szczegółowo w rozporządzeniu nr 889/2008 ustanawiającym szczegółowe zasady wdrażania przywołanego rozporządzenia w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli. Z kolei w krajowej ustawie o rolnictwie ekologicznym znajdują się informacje o kompetencjach wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych lub Głównego Inspektora JHARS do wydawania decyzji w sprawie odstępstw od zasad rolnictwa ekologicznego.

Dziękuję za rozmowę.

 -----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.