Prawo do krytyki prasowej nie umniejsza obowiązku staranności dziennikarskiej

Przepis art. 41 Prawa prasowego nie może być odczytywany, jako umniejszenie obowiązku staranności dziennikarza w zbieraniu i wykorzystywaniu materiału, bądź złagodzenie wymagań w prawdziwym przedstawianiu faktów, ani też jako dozwolenie na naruszanie dóbr osobistych, lecz jedynie jako wytyczenie granic swobody formułowania ujemnych ocen. Tak uważa Sąd Najwyższy, który podkreślił też, że dziennikarz, który ma prawo do negatywnej oceny każdej działalności, nie jest zwolniony od obowiązku zachowania odpowiedniej formy krytyki.

Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 291/09, LEX Nr 578130.
Sąd Najwyższy podkreślił, że art. 41 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) określa wymagania, spełnienie których wyłącza bezprawność działania dziennikarza w sytuacji, kiedy opublikowany przez niego materiał krytyczny zawartymi w nim ocenami narusza dobra osobiste danej osoby. Przesłankami zwolnienia od odpowiedzialności jest w takim wypadku rzetelność publikacji i zgodność zawartych w niej ocen z zasadami współżycia społecznego. Zakresy regulacji art. 12 ust. 1 pkt 1 Prawa prasowego i art. 41 Prawa prasowego są zatem odmienne. Pierwszy określa zawsze ciążące na dziennikarzu obowiązki, natomiast drugi wyznacza granice krytyki pozostającej pod ochroną prawa (a więc pozbawionej piętna bezprawności). Art. 41 Prawa prasowego nie może być zatem odczytywany, jako umniejszenie obowiązku staranności dziennikarza w zbieraniu i wykorzystywaniu materiału, bądź złagodzenie wymagań w prawdziwym przedstawianiu faktów, ani też jako dozwolenie na naruszanie dóbr osobistych, lecz jedynie jako wytyczenie granic swobody formułowania ujemnych ocen, czyli wypowiedzi wartościujących.

Granicami legalności krytyki w rozumieniu art. 41 Prawa prasowego jest rzetelne i zgodne z zasadami współżycia społecznego przedstawienie krytycznej oceny. Przedstawienie ujemnej opinii w sposób złośliwy, tendencyjny, w niedopuszczalnej formie wykracza poza granice ochrony określonej przez ten przepis, stanowiąc czyn zabroniony. Dziennikarz, który ma prawo negatywnej oceny każdej działalności, nie jest zwolniony od obowiązku zachowania odpowiedniej formy krytyki. Naruszenie tej formy rodzi odpowiedzialność zarówno karną, jak i cywilną, nawet jeżeli z merytorycznego punktu widzenia dziennikarz miał rację. Wykładnia semantyczna przepisu art. 41 Prawa prasowego pozwala przy tym na stwierdzenie, że określenie "rzetelne" i "zgodne z prawdą" nie są w rozumieniu tego przepisu synonimami. W terminie "rzetelny" zdają się kryć takie treści, jak: odpowiedzialny, zgodny z zasadami sztuki, niestosujący niedozwolonych wybiegów, uczciwy, niewprowadzający umyślnie w błąd. Użyty przez ustawodawcę w art. 41 Prawa prasowego zwrot "pozostaje pod ochroną prawa" należy odczytywać jako wyłączenie bezprawności działania dziennikarza, który uczynił zadość wymaganiom art. 41 Prawa prasowego Zgodzić się należy z tezą, że przyjęcie innej wykładni wspomnianego przypisu oznaczałoby, iż stanowi on normę "pustą", pozbawioną znaczenia normatywnego.(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 2009 r., III KK 52/09, LEX Nr 533568, podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 stycznia 2006 r., III CSK 89/05, LEX Nr 209293 oraz w postanowieniu z dnia 17 października 2001 r., IV KKN 165/97, LEX Nr 50493).

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line