I prezes SN pyta TK o zgodność z konstytucją powoływania sędziów przez nową KRS

Pierwsza prezes Sądu Najwyższego prof. Małgorzata Manowska wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie, czy ustalenie przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku służbowego sędziego powołanego przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa jest niezgodne z konstytucyjną zasadą nieusuwalności sędziów.

Pierwsza prezes wniosła o zbadanie konstytucyjności art. 189 kpc w związku z art. 29 ust. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym i ustawą Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Według procedury cywilnej powód, w tym wypadku sędzia może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Czytaj też:  Strasburg: Proces prowadzony przez sędziego powołanego z naruszeniem prawa jest nierzetelny>>

Jak wyjaśnia I Prezes, celem postępowania wszczynanego na podstawie art. 189 k.p.c. może być zarówno ustalenie pozytywne, jak i negatywne, a przepis ten można traktować, jako przyznający prawo do ochrony praw podmiotowych.

Dwa warunki rozstrzygnięcia pozytywnego

Uwzględnienie takiego powództwa jest uzależnione od łącznego spełnienia dwóch przesłanek:

1. istnienie bądź nieistnienie danego stosunku prawnego bądź prawa,
2. istnienie interesu prawnego w żądaniu udzielenia ochrony prawnej przez wydanie wyroku ustalającego.

Decydujące znaczenie z punktu widzenia możliwości korzystania z powództwa o ustalenie jest wykazanie interesu prawnego powoda. O istnieniu takiego interesu można mówić wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów.

Odnosząc te ustalenia do sytuacji sędziego sądu powszechnego jest osoba powołana na to stanowisko przez Prezydenta, która złożyła ślubowanie wobec Prezydenta. W myśl art. 65 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, stosunek służbowy sędziego nawiązuje się po doręczeniu mu aktu powołania.

Procedura powołania

Sędzia powinien zgłosić się w celu objęcia pierwszego stanowiska w ciągu czternastu dni od dnia otrzymania aktu powołania, a w razie nieusprawiedliwionego nieobjęcia tego stanowiska we wskazanym terminie, jego powołanie traci moc, co stwierdza Minister Sprawiedliwości.

W przypadku wydania przez Prezydenta aktu powołania do pełnienia urzędu sędziego, osoba objęta takim aktem uzyskuje status sędziego, a związane z tym skutki prawne szczególnie w sferze przekazania władzy sprawowania wymiaru sprawiedliwości, mają charakter definitywny.

Potwierdza to także brzmienie art. 179 Konstytucji stanowiącego, że powołanie sędziego następuje na czas nieoznaczony. Jest więc aktem, który nie podlega żadnym ograniczeniom czasowym - uważa pierwsza Prezes. Powołanie sędziego przez Prezydenta na uprzedni wniosek KRS kończy procedurę unormowaną w art. 179 Konstytucji i ustanawia sędziego, który jest adresatem dalszych gwarancji zapewniających mu niezawisłe wykonywanie urzędu.

Z czego wynika sprzeczność z Konstytucją?

Ostatecznym wnioskiem prof. Manowskiej jest stwierdzenie, iż stosunek służbowy sędziego zapoczątkowany wskutek powołania trwa aż do jego śmierci. Może wygasnąć wcześniej jedynie w ściśle określonych sytuacjach.

Czytaj: Prof. Kmieciak: Wadliwe postępowanie w KRS, to wadliwa nominacja prezydenta

Misja jest powierzona sędziemu na czas nieoznaczony, a sędzia jest nieusuwalny. Jego ewentualne zawieszenie w urzędowaniu czy nawet złożenie z urzędu nie może następować w inny sposób niż wydanie wyroku sądowego. Kwestionowanie samego powierzenia sędziemu funkcji orzekania  jest niedopuszczalne.

W efekcie to, co stanowi bezpośredni i nieodłączny element powołania sędziego przez Prezydenta na wniosek KRS, a więc nawiązanie stosunku służbowego mającego charakter ustrojowy, nie może być przedmiotem ustaleń dokonywanych w ramach powództwa wszczynanego na podstawie art. 189 k.p.c.