Rocznie Sejm uchwala ponad 200 ustaw, z czego ponad 60% to nowelizacje regulacji już istniejących. Prace nad ustawą z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, która „reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej” (art. 1), a zatem jest ustawą słaużącą ograniczaniu wolności gospodarczej, wymagały przeglądu ponad 800 aktów prawnych!  Komisja Europejska oszacowała koszty wynikające ze złych regulacji w Polsce na 4% (wariant optymistyczny) do 5% (wariant pesymistyczny) naszego PKB.

Przedsiębiorcy w Polsce od wielu już lat wskazują na bariery w podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej tkwiące w regulacjach. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan publikuje na początku każdego roku raport „Czarna lista barier”, wskazujący konkretne zapisy w różnych ustawach, które ograniczają w sposób nieuzasadniony działalność gospodarczą. W raporcie są także propozycje konkretnych zmian w ustawach wraz z ich uzasadnieniem.

Przedsiębiorstwa wskazują przede wszystkim na brak przejrzystości i jednoznaczności regulacji prawnych (przede wszystkim dotyczących podatków), na nieelastyczne prawo pracy, zatory płatnicze, szara strefę, uciążliwość i koszt procedur administracyjnych. Od 7 lat najważniejsze bariery dla rozwoju MSP są niezmienne, a każda z nich wiąże się w sposób bezpośredni, albo pośredni - z regulacjami, częstotliwością ich zmian, złą ich jakością, obowiązkami administracyjnymi, które nakładają na przedsiębiorstwa i wynikającymi z tego kosztami. Mamy do czynienia z inflacją nakładanych na przedsiębiorstwa obowiązków, którym trudno jest sprostać. A wysokość kosztów dostosowania do ograniczeń w działalności gospodarczej, a także do zmieniających się regulacji, oznacza spadek rentowności przedsiębiorstw, ich zdolności akumulacyjnych, wreszcie – obniżenie zdolności konkurowania na rynku.

Ten negatywny wpływ złych, nieuzasadnionych, zmieniających się regulacji na działanie przedsiębiorstw pogłębiany jest przez konieczność angażowania się kierownictwa firm w załatwianie różnych formalności urzędniczych – z badań PKPP Lewiatan wynika, że dzisiaj zajmuje to szefom firm 16,6% czasu pracy, czyli 1 godz. i 20 min. dziennie.

Na podstawie wyników badań można wskazać 10 głównych – z punktu widzenia przedsiębiorstw - „grzechów” regulacji:

1) duża liczba regulacji, wywołująca wśród przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich uczucie zagubienia i niemożności sprostania obowiązkom, co może skutkować „grzechem zaniechania” (tylko przepisy podatkowe obowiązujące MSP pochodzą z ponad 70 aktów prawnych),
2) nadmiar regulacji, który powoduje, że o jednostkowych sprawach związanych z działalnością gospodarczą mówi kilka aktów prawnych,
3) niska jakość regulacji, o czym świadczy konieczność ciągłych nowelizacji (60% stanowionego w ciągu roku prawa, to nowelizacje),
4) nieprecyzyjność, niejednoznaczność regulacji pozwalająca na dowolność interpretacyjną tak po stronie przedsiębiorstw, jak i po stronie urzędów,
5) widoczne w wielu regulacjach założenie nieuczciwości przedsiębiorców skutkujące „asekuracyjnymi” zapisami pogarszającymi czytelność intencji ustawodawcy (tendencje do przeregulowywania),
6) nierówność traktowania podmiotów gospodarczych (np. pomoc publiczna dla niektórych przedsiębiorstw państwowych),
7) restrykcyjność (wysokie kary za niezgodne z prawem działania nawet wtedy, gdy nieprzestrzeganie prawa wynika np. z problemu w nadążaniu za jego zmianami),
8) wysoki koszt dla przedsiębiorstw, wynikający tak z nadmiernych obciążeń zadaniami administracyjnymi nakładanych na nie w regulacjach, jak i z wysokiego ryzyka regulacyjnego oraz wysoki koszt dla gospodarki, wynikający z potrzeby ciągłej nowelizacji prawa z powodu jego złej jakości i niedostosowania do warunków, które ma regulować,
9) brak stabilności (zmienność i brak przewidywalności) regulacji ograniczający m.in. skłonność przedsiębiorstw do inwestowania,
10) obiektywny brak możliwości dostosowania się do regulacji (prawo jest martwe).

Przedsiębiorcy potrzebują prawa jednoznacznie formułującego ich prawa i obowiązki. Brak jednoznaczności generuje nieuzasadnione koszty transakcyjne i zmniejsza konkurencyjność przedsiębiorstw i całej gospodarki. Jakie warunki muszą być spełnione, aby państwo było w stanie zapewnić tworzenie regulacji, czyli „przepisów, norm, mechanizmów” warunkujących efektywne funkcjonowanie gospodarki?

W opinii PKPP Lewiatan należy:

1) zmienić system stanowienia prawa i zasady jego stosowania w taki sposób, aby wspierały efektywne funkcjonowanie podmiotów gospodarczych oraz budowanie silnej pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki i przedsiębiorstw w niej działających,
2) przeprowadzić uproszczenie, czyli „czyszczenie” prawa,
3) przeprowadzić deregulację, czyli zwiększyć swobodę działalności gospodarczej (a tym samym zmniejszyć oddziaływanie państwa na gospodarkę).
Jednocześnie w krótkim okresie, do czasu zaimplementowania nowego systemu - niezbędna jest instytucja wiążącej interpretacji przepisów prawa we wszystkich obszarach działalności gospodarczej (nie tylko przepisów prawa podatkowego).

Nowy, efektywny system stanowienia prawa powinien opierać się na 5 zasadach:

Zasada 1: Musi istnieć strategia legislacyjna – należy planować nowe regulacje prawne i zmiany regulacji istniejących, co zwiększy przewidywalność zmian.

Zasada 2: Każda regulacja prawna musi zawierać profesjonalnie przygotowaną Ocenę Skutków Regulacji (OSR) – nie tylko dla budżetu państwa, ale także dla różnych grup przedsiębiorstw (mikro, małe, średnie duże, prywatne, publiczne, wg branż).

Zasada 3: Muszą zostać wprowadzone procedury pozwalające oceniać rzeczywiste skutki wprowadzonych przepisów prawa (ex post) – system ich monitorowania. OSR jest niezbędna, może poprawić jakość regulacji, ale nie jest w stanie przewidzieć wszystkich rynkowych skutków zastosowania danej regulacji – te sprawdzają „na własnej skórze” przedsiębiorcy.

Zasada 4: Należy wprowadzić obligatoryjne kontrole ex ante zgodności ustaw o dużym znaczeniu dla gospodarki z Konstytucją RP.

Zasada 5: Należy zbudować system konsultacji przygotowywanych regulacji ze wszystkim interesariuszami.