Projekt proponuje poszerzenie zakresu dotychczasowych czynności asystentów sędziów oraz odstępuje od obowiązujących obecnie zasad ich wynagradzania w drodze wprowadzenia w tym zakresie regulacji prawnych w rzeczywisty sposób uwzględniających: kwalifikacje zawodowe asystentów sędziów, wykonywane przez nich obowiązki oraz przy uwzględnieniu pozycji asystentów w hierarchii kadr sądów, poziom wynagrodzenia uzyskiwanego przez sędziów i referendarzy sądowych, a także urzędników i innych pracowników sądów, które to kryteria mimo obecnie obowiązujących zapisów ustawy nie są brane pod uwagę przy kształtowaniu uposażeń asystentów sędziów.
Projekt zakłada wyraźne rozgraniczenie przepisów dotyczących asystentów sędziów poprzez wyraźne wyszczególnienie ich w systematyce ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.), jako grupy zawodowej odrębnej od referendarzy sądowych, kuratorów, urzędników i innych pracowników sądów i w obrębie tych regulacji kompleksowe unormowanie zagadnień związanych z ich zatrudnieniem.
Projektowania regulacja zakłada, poszerzenie kompetencji asystentów sędziów o czynności z zakresu ochrony prawnej niebędące sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości. Dzięki temu, kierunek zmian zaproponowany w projekcie umożliwi sędziom koncentrowanie swej uwagi na orzekaniu w ścisłym słowa tego znaczeniu. W myśl projektowanych zapisów asystenci będą mogli wykonywać te czynności wyłącznie z upoważnienia przewodniczącego lub sędziego przez niego upoważnionego. Katalog przedmiotowych zadań, do realizacji których asystenci będą mogli być upoważnieni będzie wynikać z regulacji zawartych w poszczególnych kodeksach, po uprzednim dokonaniu stosownych zmian w procedurze cywilnej i karnej.
Proponowane poszerzenie kompetencji asystentów sędziów skutkujące zwiększeniem ich samodzielności pozwoliłoby na stworzenie stanowiska umożliwiającego głębszy niż dotychczas rozwój merytoryczny i tym samym wpłynie na jego atrakcyjność. Wykorzystanie asystentów sędziów do zadań z zakresu ochrony prawnej pozwoli także na obiektywną ocenę ich pracy na etapie ubiegania się o etat sędziego. W takim, bowiem przypadku asystenci podejmując samodzielnie decyzje procesowe będą jednocześnie ponosić z tego tytułu odpowiedzialność.
W celu zachęcenia osób do zajmowania stanowisk asystentów sędziów koniecznym jest, zdaniem autorów projektu, również wzmożenie trwałości stosunków pracy tej grupy zawodowej. Zgodnie z założeniami projektowanych przepisów ma ona polegać na zamianie podstawy zatrudnienia z umowy o pracę na mianowanie oraz stworzenie asystentom sędziów perspektywy awansu zawodowego.
Projektodawcy proponują wprowadzenie stanowiska starszego asystenta sędziego, na które mógłby być mianowany asystent sędziego, który zajmował stanowisko asystenta sędziego, przez co najmniej pięć lat i spełnił pozostałe określone zmienionymi przepisami wymogi z tym, że do okresu, o jakim mowa w zdaniu pierwszym wliczany byłby okres aplikacji sądowej lub prokuratorskiej odbytej na zasadach obowiązujących do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. Nr 26, poz. 157 ze zm.), aplikacji ogólnej, aplikacji radcowskiej, aplikacji adwokackiej, aplikacji notarialnej.
Projektowane zmiany zakładają również skrócenie do pięciu lat okresu zatrudnienia na stanowisku asystenta sędziego, po upływie którego, ten kto spełnia wymagania określone w art. 61 § 1 pkt 1-6 u.s.p., ukończył aplikację ogólną prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury, aplikację notarialną, adwokacką lub radcowską i złożył odpowiedni egzamin, może zostać powołany na stanowisko sędziego sądu rejonowego (art. 61 §4 u.s.p.), oraz skracają do lat trzech okres zatrudniania asystenta będący przesłanką do przystąpienia przez asystenta do egzaminu sędziowskiego. Dodatkowo projekt umożliwia dostęp do stanowiska referendarza sądowego po upływie, co najmniej dwóch lat, pod warunkiem niekaralności za przewinienia dyscyplinarne, a także uzyskania pozytywnych okresowych ocen kwalifikacyjnych.
Istotnym czynnikiem mającym zapewnić trwałość przynależności zatrudnianych osób do tej kategorii pracowników jest także zapewnienie im prawa do samorządności umożliwiające jednocześnie asystentom sędziów efektywny wpływ na kształtowanie treści ich stosunków pracy.
W celu zapewnienia wysokiej jakości wykonywanych zadań, oprócz przyznania szerszych niż dotychczasowe uprawnień przedłożona nowelizacja zakłada jednocześnie dalej idące zaostrzenie kryteriów odpowiedzialności zawodowej asystentów sędziów. W trakcie zatrudnienia przewidziana jest ocena powierzonych im zadań oraz sankcja w postaci rozwiązania stosunku pracy z asystentem sędziego w razie otrzymania przez niego ujemnych ocen kwalifikacyjnych dokonanych przez sędziów, których obowiązki wykonuje, potwierdzonych ponownymi ujemnymi ocenami, dokonanymi nie wcześniej niż po upływie sześciu miesięcy oraz możliwość rozwiązania stosunku pracy w razie skazania asystenta sędziego za umyślnie popełnione przestępstwo ścigane z urzędu lub przestępstwo skarbowe oraz inne przestępstwo.
Całkowitą nowością jest wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej asystentów wraz z wyodrębnieniem kar dyscyplinarnych, które mogą być wymierzone asystentom za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienie godności stanowiska.
Projekt zakłada likwidację zasady zróżnicowania wynagrodzenia asystentów sędziów w zależności od tego, czy zatrudnieni są w sądzie rejonowym, okręgowym czy apelacyjnym, odejście od zasad kształtowania wysokości wynagrodzeń asystentów sędziów w oparciu o rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, ukształtowanie wynagrodzeń asystentów sędziego w sposób analogiczny do rozwiązań przyjętych dla referendarzy sądowych.
Projektowane przepisy zakładają ustalenie wynagrodzeń asystentów sędziów w wysokości stanowiącej 75 % wysokości wynagrodzeń sędziów, a dla starszych asystentów sędziów 85 % wysokości wynagrodzeń sędziów. Jest to rozwiązanie analogiczne jak już funkcjonujące w przypadku referendarzy sądowych.
Przedmiotowa nowelizacja zakłada możliwość delegowania asystentów sędziów poza stałe miejsce pracy, a mianowicie do innych sądów, w celu pełnienia czynności wchodzących w zakres ich zadań oraz czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości. Delegowanie może, co do zasady, nastąpić wyłącznie za zgodą asystenta. Projekt wprowadza również możliwość przeniesienia asystenta sędziego wyłącznie na jego wniosek na inne miejsce służbowe z pominięciem procedury konkursowej.
Ponadto projekt wprowadza rozwiązania w zakresie dodatkowych uposażeń za okres pracy. Poza wynagrodzeniem zasadniczym asystentowi sędziego ma przysługiwać dodatek za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowe oraz jednorazowa odprawa w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, na zasadach określonych w przepisach o pracownikach sądów i prokuratury. Na zasadach określonych w przepisach o pracownikach sądów i prokuratury asystentowi sędziego może być przyznany dodatek specjalny z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków lub powierzenia dodatkowych zadań, nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej.
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line