Polak skazany za granicą szybciej wróci do ojczyzny

Przyjęte dzisiaj przez rząd propozycje zmian w Kodeksie postępowania karnego i niektórych innych ustawach mają m.in. ułatwić i uprościć powrót do kraju polskim obywatelom skazanym zagranicą na kary pozbawiania wolności. Jak mówi minister sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski, to ważny projekt dostosowujący polskie prawo do europejskich regulacji.

Przyjęty przez Radę Ministrów projekt ustawy ma na celu:
1. Implementację decyzji ramowej Rady 2008/909/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej.
2. Implementację decyzji ramowej Rady 2008/947/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych (dalej: decyzja ramowa 2008/947).
3. Wprowadzenie delegacji ustawowej dla ministra sprawiedliwości, umożliwiającej regulację kwestii dotyczących współpracy polskiej prokuratury z organem Unii Europejskiej — Eurojustem.
4. Usunięcie luki prawnej dotyczącej ustalenia właściwości sądu rozpoznającego prośbę o ułaskawienie w sytuacji, gdy prośba dotyczy skazanego prawomocnym wyrokiem państwa obcego na karę, która została przejęta do wykonania w Polsce.

Jak przypomina Ministerstwo Sprawiedliwości, aktualna procedura wskazana w rozdziale 66 Kodeksu postępowania karnego przewiduje, że w razie otrzymania wniosku państwa obcego o wykonanie kary pozbawienia wolności lub środka polegającego na pozbawieniu wolności Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przejęcia orzeczenia do wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 609 par. 1 i 2 k.p.k.). Po przejęciu orzeczenia do wykonania, sąd określa kwalifikację prawną według prawa polskiego oraz karę i środek podlegający wykonaniu.
Decyzja ramowa 2008/909 wprowadza między państwami członkowskimi Unii Europejskiej następujące zasady:
- orzeczenie sądu obcego podlega wykonaniu bez orzekania co do dopuszczalności jego przejęcia,
- orzeczenia są przekazywane między sądami lub innymi właściwymi organami bez pośrednictwa organu centralnego (ministra sprawiedliwości),
- państwo jest obowiązane przyjąć orzeczenie do wykonania, jeśli skazany jest jego obywatelem i jednocześnie: posiada w tym państwie miejsce pobytu, albo ma zostać do niego wydalony,
- ograniczono wymóg uzyskania zgody skazanego. Nie jest ona wymagana w razie przekazania go do: państwa, którego jest obywatelem, o ile w tym państwie posiada miejsce pobytu; państwa, do którego ma zostać wydalony; państwa, do którego zbiegł w obawie przed postępowaniem karnym lub wykonaniem wyroku,
- określono terminy podjęcia decyzji w przedmiocie przyjęcia wyroku do wykonania (90 dni) oraz fizycznego transferu skazanego (30 dni).
Z uwagi na to konieczne okazało się zamieszczenie przepisów implementujących decyzję ramową 2008/909 w nowych rozdziałach Kodeksu postępowania karnego, które otrzymały numery 66f i 66g. Rozdziały te normują odpowiednio procedurę w wypadku wystąpienia przez Polskę i do Polski o przejęcie orzeczenia.

Z koleji decyzja ramowa 2008/947 reguluje przyjmowanie lub przekazywanie do wykonania orzeczeń karnych w zakresie warunkowego umorzenia postępowania karnego, wykonania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, kary ograniczenia wolności lub warunkowego zwolnienia, a także w zakresie środków karnych orzekanych jako kary samoistne.
W oparciu o tę decyzję ramową wykonaniu będą mogły podlegać wyroki lub postanowienia określające warunki lub obowiązki nałożone na skazanego, wskazane wprost w decyzji ramowej. Orzeczenie sądu polskiego lub sądu obcego będzie zatem podlegało wykonaniu w innym państwie unijnym, jeśli w wyznaczonym okresie próby orzeczenie to nałoży na sprawcę jeden lub więcej z następujących obowiązków:
1) obowiązek stawiennictwa przed określonym organem,
2) obowiązek informowania określonego organu o zmianie miejsca pobytu lub miejsca pracy albo uzyskiwania zgody na taką zmianę,
3) obowiązek przebywania, albo powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, w tym również jeśli orzeczenie zakazuje wstępu do określonych miejsc lub na imprezy o charakterze masowym,
4) obowiązek powstrzymania się od kontaktowania z określonymi osobami lub zbliżania się do określonych osób,
5) obowiązek powstrzymania się od posiadania określonych przedmiotów,
6) obowiązek łożenia na utrzymanie innej osoby,
7) obowiązek naprawienia szkody,
8) obowiązek nauki,
9) obowiązek wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, pracy społecznie użytecznej lub pracy zarobkowej,
10) obowiązek poddania się określonym zakazom, albo ograniczeniom w wykonywaniu zawodu, prowadzeniu działalności zawodowej lub gospodarczej,
11) obowiązek poddania się leczeniu, albo oddziaływaniom terapeutycznym,
12) obowiązek poddania się dozorowi kuratora, pracownika społecznego lub instytucji publicznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

Projekt reguluje kwestie dotyczące zarówno przekazywania przez polskie sądy wyroków do wykonania w innych państwach UE (projektowany rozdział 66h k.p.k.), jak i przejmowania takich wyroków (i innych decyzji sądu) z pozostałych państw członkowskich UE w celu wykonania ich w Polsce (projektowany rozdział 66i k.p.k.).

Proponowana zmiana przewiduje też wprowadzenie regulacji dotyczących współpracy polskiej prokuratury z organem Unii Europejskiej — Eurojustem
Projekt dodaje ustęp 6 w art. 18 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, aby ułatwić polskim organom realizację decyzji Rady 2009/426/WSiSW z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wzmocnienia Eurojustu i w sprawie zmiany decyzji 2002/187/WSiSW ustanawiającej Eurojust w celu zintensyfikowania walki z poważną przestępczością. Decyzja ta rozbudowuje struktury Eurojustu, co sprawia, że celowe staje się wprowadzenie regulacji prawnych dotyczących współpracy polskiej prokuratury z tą organizacją.
Ust. 6 dodany do art. 18 ustawy o prokuraturze zawiera delegację dla ministra sprawiedliwości do określenia w akcie wykonawczym zasad współpracy prokuratury z organizacjami międzynarodowymi i ponadnarodowymi w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych.

Projekt dodaje również w art. 561 k.p.k. par. 1 i zmienia brzmienie par. 2, co ma na celu usunięcie luki prawnej dotyczącej ustalenia właściwości sądu rozpoznającego prośbę o ułaskawienie w sytuacji, gdy prośba dotyczy skazanego prawomocnym wyrokiem państwa obcego na karę, która została przejęta do wykonania w Polsce. Obecnie nie ma przepisu określającego tę właściwość.