Zagadnienie powstało w wyniku egzekucji z wniosku wierzyciela Jerzego M., przy udziale Urzędu Skarbowego, ZUS i Urzędu Miasta Katowice.
Jerzy M. wniósł o przejęcie nieruchomości, po drugiej, bezskutecznej licytacji. Wierzyciel wystąpił o udzielenie przebicia na jego rzecz prawa wieczystego użytkowania.
Czytaj też: Uchwała SN: Ochrona wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym
W odpowiedzi Naczelnik Urzędu Skarbowego w Katowicach wskazał, że jemu należy się pierwszeństwo w zaspokojeniu wierzytelności, gdyż wystawiono na jego rzecz tytuł wykonawczy. A umowa przeniesienia własności dokonana przez dłużnika na rzecz innych osób jest bezskuteczna w stosunku do Skarbu Państwa.
Cena nie była zapłacona
Jerzy M. odpowiedział, że pierwszeństwo do odzyskania długu należy do niego, bo wierzytelność powstała przed zajęciem w postępowaniu egzekucyjnym (art. 1025 par. 1 i 2 kpc).
Czytaj też: Zastawnik jako osoba trzecia w przypadku skierowania egzekucji do przedmiotu zastawu >
Warto dodać, że roszczenie Skarbu Państwa zostało ujawnione w księdze wieczystej dopiero po wydaniu przez Sąd Apelacyjny wyroku z 12 lutego 2014 r. A w maju dokonano wpisu prawa użytkowania wieczystego - wierzyciela Skarbu Państwa - naczelnika Urzędu Skarbowego.
Ważną okolicznością jest też, że nabywca licytacyjny nie zapłacił pełnej ceny nabycia nieruchomości.
Sąd Rejonowy w postanowieniu orzekł, że wierzytelność uzyskana z egzekucji ma pierwszeństwo przed innymi uczestnikami egzekucji. Jednak, skoro pełna cena nie została zapłacona, to pierwszeństwa nie można przyznać. Sąd I instancji uznał, więc, że należność, zabezpieczona hipoteką umowną łączną w kwocie 3 mln 500 tys. zł przysługuje albo Skarbowi Państwa - naczelnikowi Urzędu Skarbowego albo osobom fizycznym (wierzytelności chronionej w trybie art. 527 i nast. kc - skarga pauliańska).
Która wierzytelność ma pierwszeństwo?
Sąd Okręgowy w Katowicach powziął w tej sytuacji wątpliwość, czy wierzyciel, względem którego umowa przeniesienia prawa wieczystego użytkowania nieruchomości zawarta między dłużnikiem a osobą trzecią została uznana za bezskuteczną, może dochodzić zaspokojenia z tego prawa, przed wierzycielami osoby trzeciej, których wierzytelności zostały zabezpieczone hipoteką ustanowioną na tym prawie?
Sąd pytający opowiedział się za przyjęciem, że nie ma uzasadnienia takie odczytanie art. 532 kc, według którego wierzyciel pauliański zajmowałby bezwzględne pierwszeństwo zarówno przed osobistymi, jak i rzeczowymi wierzycielami osoby trzeciej.
LINIA ORZECZNICZA: Dochodzenie roszczeń od osoby trzeciej, która zbyła nieruchomość nabytą od dłużnika >
Zwłaszcza przy uwzględnieniu faktu, iż zmierzał on zasadniczo do skutecznego wyegzekwowania prawa przeciwko własnemu dłużnikowi, nie zaś osoby trzeciej.
Sąd drugiej instancji zauważył również m.in., że przeciwstawia się temu także istota zabezpieczeń prawnorzeczowych, przez które nie można uznać, iż wierzyciel rzeczowy miałby ustąpić pierwszeństwa wierzycielowi pauliańskiemu.
Pierwszeństwo ma wierzytelność hipoteczna
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w uchwale z dnia 2 lutego 2022 r. orzekł: W razie zbiegu - w postępowaniu egzekucyjnym z użytkowania wieczystego - uprawnienia wierzyciela (pauliańskiego), względem którego czynność prawna zbycia tego prawa, zawarta między dłużnikiem a osobą trzecią, została uznana za bezskuteczną z uprawnieniem wierzyciela (hipotecznego), który uzyskał na tym prawie zabezpieczenie hipoteczne na podstawie czynności prawnej zawartej z osobą trzecią, ale przed ujawnieniem w księdze wieczystej roszczenia wierzyciela pauliańskiego, mają zastosowanie reguły pierwszeństwa wynikające z ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece.
Czytaj też: Czynności zaskarżalne skargą pauliańską w praktyce >
Chyba że wierzyciel pauliański zakwestionował skutecznie czynność prawną ustanowienia hipoteki w trybie skargi pauliańskiej realizowanej w formie powództwa albo zarzutu przeciwko wierzycielowi hipotecznemu (art. 531 par. 1 i 2 kc).
Sygnatura akt III CZP 32/22 , poprzednio III CZP 23/21, uchwała Izby Cywilnej SN z 2 lutego 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
