Kwestia odwołania pełnomocnictwa, mimo że wydaje się czynnością oczywistą, może spędzać sen z powiek mocodawcy, np. wtedy gdy chodzi o najbliższą osobę. Nie zawsze łatwo jej powiedzieć, że nie chcemy, by nadal nas reprezentowała. O ile jednak jest to trudne z punktu widzenia relacji międzyludzkich, o tyle nie budzi wątpliwości jeśli spojrzymy na przepisy i orzecznictwo.

Kwestie te regulują art. 98 i następne Kodeksu cywilnego - dotyczą one tzw. pełnomocnictw materialnoprawnych. Funkcjonują też pełnomocnictwa procesowe – do reprezentacji przed sądem lub organem procesowym. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 czerwca 2013 r. w sprawie I CSK 571/12 (LEX nr 1360160) istotą przedstawicielstwa, opierającego się na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwie), jest dokonywanie przez pełnomocnika czynności prawnych w imieniu i na rzecz mocodawcy, prowadzące do zmian w sferze prawnej jednego podmiotu (reprezentowanego) mocą działań innej osoby (pełnomocnika). Sąd Najwyższy akcentował, że jest oczywiste w tej sytuacji, że udzielenie pełnomocnictwa jest wyrazem szczególnego zaufania, jakim mocodawca darzy pełnomocnika, czego konsekwencją jest zasada, że pełnomocnictwo może być w każdej chwili odwołane przez mocodawcę, a nadto gaśnie z momentem śmierci osoby fizycznej - mocodawcy lub pełnomocnika lub definitywnego ustania bytu prawnego mocodawcy lub pełnomocnika, nie będącego osobą fizyczną.

WZORY DOKUMENTÓW:

"Aż po grób" - przy pełnomocnictwie niekoniecznie

Warto też zaznaczyć, że nie do każdej czynności prawnej możemy ustanowić pełnomocnika. Przykładowo, testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela (art. 944 par 2 k.c.). Jak wynika z art. 98 k.c. pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności. Jeśli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, wówczas pełnomocnictwa do jej dokonania powinno być udzielone w tej samej formie. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.

Jak wynika z art. 101 par 1 k.c., pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Z kolei zgodnie z art. 101 par 2 k.c. umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Jak wskazuje dr Olga Maria Piaskowska z Uniwersytetu SWPS w Warszawie zastrzeżenie, że pełnomocnictwo jest nieodwoływalne nie jest dobrym rozwiązaniem. - Przyjęcie, że pełnomocnictwo może być odwołane jest w pełni trafne, skoro pełnomocnictwo opiera się również na zaufaniu. Jeśli w trakcie reprezentacji zaufanie zostanie utracone lub podważone, to w mojej ocenie nie jest celowym, by stosunek pełnomocnictwa nadal trwał - tłumaczy dr Piaskowska.

 

Odwołać, ale jak?

Jak zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 20 stycznia 2015 r. VI ACa 200/14 (LEX nr 1682916), przepisy kodeksu cywilnego nie zastrzegają żadnej formy odwołania pełnomocnictwa przez mocodawcę, nawet w sytuacji, gdy forma taka była zastrzeżona dla udzielenia pełnomocnictwa. Może ono nastąpić, co do zasady, w formie dowolnej, w tym także w sposób dorozumiany. Sąd ten podkreślił jednocześnie, że odwołanie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością mocodawcy i dochodzi do skutku przez złożenie - pełnomocnikowi lub osobie trzeciej, z którą miał on dokonać czynności w imieniu mocodawcy - oświadczenia woli o odwołaniu pełnomocnictwa. Złożenie oświadczenia o odwołaniu pełnomocnictwa jest skuteczne od chwili, w której pełnomocnik mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 par. 1 k.c.).

PROCEDURA Udzielenia pełnomocnictwa >>

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 27 kwietnia 2015 r. w sprawie I ACa 597/14 (LEX nr 1740606) wskazał, że ubezwłasnowolnienie strony, która wcześniej udzieliła pełnomocnictwa procesowego adwokatowi nie powoduje wygaśnięcia pełnomocnictwa.

Warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2008 r. w sprawie I CSK 362/07 (LEX nr 394757). Sąd Najwyższy przyjął, że zastrzeżenie na podstawie art. 101 par. 1 k.c. nieodwołalności pełnomocnictwa nie wyklucza odwołania pełnomocnictwa przez mocodawcę z ważnych powodów.

 

Czy trzeba informować pełnomocnika?

Jak zaznacza adwokat Tomasz Krzywański, adwokat, TEP, partner GWW Tax, odwołanie pełnomocnictwa nie wymaga ani zgody ani potwierdzenia przez pełnomocnika. Może być dokonywane także wbrew jego woli. - Zgodnie z obowiązującym prawem mocodawca powinien złożyć pełnomocnikowi oświadczenie woli o odwołaniu jego umocowania. Wynika to przepisu art. 61 kc, który wskazuje się, że oświadczenie  woli, jest skuteczne, gdy jego odbiorca mógł zapoznać się z jego treścią. Stanowisko to nie jest jednak jedynym. Piśmiennictwo i doktryna wskazują w ślad za przepisami niemieckimi, że dopuszczalnym jest odwołanie pełnomocnictwa przez oświadczenie woli złożone osobie trzeciej, z którą pełnomocnik miał dokonać czynności prawnej. Taki pogląd pozwala na pozbawienie naszego pełnomocnika umocowania jednocześnie zwalniając mocodawcę z obowiązku informowania go o zmianie swojego oświadczenia woli. Często taka sytuacja może być korzystna dla mocodawców, których łączy szczególna więź emocjonalna, albo pokrewieństwo ze swoimi pełnomocnikami, a co do których mocodawca stracił zaufanie, bądź zmienił zdanie w kwestii reprezentowania jego interesów - dodaje.

Przykładem może być sytuacja, w której mocodawca udzielił pełnomocnictwa do odbioru czynszu należnego mocodawcy będącego właścicielem nieruchomości z tytułu najmu. Pełnomocnik okazał się być oszustem i nie przekazywał środków mocodawcy tłumacząc, że nie ma czasu wysłać ich przelewem. Czy słusznym w takiej sytuacji jest  obowiązek poinformowania pełnomocnika, o tym, że nie posiada już umocowania i  jednocześnie nie wskazać  tego lokatorom? Wydaje się, że bardziej klarowną sytuacją będzie poinformowanie lokatora o nieuczciwym pełnomocniku, którego umocowanie odwołano i poleceniu wpłaty czynszu do rąk innej osoby, bądź samego właściciela nieruchomości.

PROCEDURA Wypowiedzenia pełnomocnictwa przez stronę - skutki procesowe >>

Olga Sulewska, aplikantka adwokacka w GWW dodaje, że mówiąc o odwołaniu pełnomocnictwa, nie sposób nie wspomnieć także o jego ograniczeniu. Do takiego częściowego odwołania pełnomocnictwa stosuje się zasady tożsame z odwołaniem pełnomocnictw, ponieważ takie ograniczenie w pewnym zakresie uszczupla zakres umocowania pełnomocnictwa

Czytaj: Prokura - szczególny rodzaj pełnomocnictwa >

Ważne, co jest w pełnomocnictwie

Konstruowanie treści dokumentu - pełnomocnictwa może wiązać się z komplikacjami. - Bywa, że i profesjonaliści mogą wadliwie zawrzeć określone sformułowania w treści dokumentu pełnomocnictwa. Czasami takie sytuacje dotyczą umocowania do występowania przed Sądem Najwyższym - mówi dr Piaskowska. Podkreśla, że to, czy przed udzieleniem pełnomocnictwa innej osobie powinniśmy korzystać z pomocy prawnej zależy od tego, do jakiej czynności pełnomocnictwo jest udzielane.

- W niektórych przypadkach konsultacja z prawnikiem jest uzasadniona. Nie ma jednak takiego obowiązku w każdej sytuacji - podkreśla dr Piaskowska.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.