RPO Marcin Wiącek zwraca się do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o odpowiednią zmianę przepisów.

13 maja 2022 r. opublikowano rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Zmieniono nim panujący w kraju „stan epidemii” na „stan zagrożenia epidemicznego”. Z kolei rozporządzeniem Rady Ministrów z 25 marca 2022 r.  zniesiono większość obostrzeń sanitarnych, w tym konieczność zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej.

Czytaj też: SN: Antypandemiczne zamiany składów, ale sędzia referent zostaje

A w sądach dalej pandemia

Mimo tych zmian nie zostały uchylone przepisy co do funkcjonowania sądów powszechnych i administracyjnych na czas epidemii Covid-19. Liczne ograniczenia dla stron postępowań sądowych nadal zatem przewidują art. 15zzs1 oraz art. 15zzs4 ustawy z 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Przepisy te ograniczają jawność postępowań. Przyznają przewodniczącym możliwość zarządzenia postępowania niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne. Dodatkowo w sądach powszechnych pozostawiono możliwość rozpoznawania spraw w obu instancjach w składzie jednego sędziego.

Jak głosi ustawa z 2 marca 2020 r., jej przepisy stosuje się „w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich”.

Do RPO wpływają skargi od obywateli, którzy wskazują, że mimo pierwotnie wyznaczonej rozprawy zdalnej, sąd administracyjny odstąpił od jej przeprowadzenia i skierował sprawę do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym. Strona nie miała możliwości zaskarżenia tego zarządzenia i wskazała, że naruszono jej prawa procesowe. W innej sprawie sąd administracyjny wezwał stronę do stawiennictwa, mimo że rozprawa odbywała się zdalnie, a strona znajdowała się w innej sali niż skład orzekający. 

Jeszcze inny skarżący wystąpił do Ministerstwa Sprawiedliwości o udostępnienie informacji publicznej  - liczby rozpraw odwołanych z uwagi na kwarantannę lub izolację w związku z Covid-19. Z informacji MS wynika, że  od 1 marca 2020 r. do 14 stycznia 2021 r. na 3 254155 spraw wyznaczonych przez sądy apelacyjne, okręgowe i rejonowe odwołano - z powodu izolacji lub kwarantanny (po stronie sądu) – 316 297 spraw, a więc niecałe 10%.

Stan epidemii wymagał zmian funkcjonowaniu wielu instytucji publicznych, wprowadzania ograniczeń celem ochrony życia i zdrowia obywateli. Jednakże stan epidemii już nie obowiązuje -  zniesiono większość dotychczasowych ograniczeń.

Trzeba znieść ograniczenia

Zdaniem RPO  niezasadne jest dalsze pozostawienie dotychczasowych ograniczeń związanych z funkcjonowaniem sądów powszechnych i administracyjnych. Według niego należy zweryfikować, czy dotychczasowe rozwiązania są nadal konieczne z uwagi na ochronę zdrowia. A utrzymywanie ich jeszcze przez rok od zniesienia obostrzeń pandemicznych jest wątpliwe w świetle art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Dlatego RPO prosi Ministra Sprawiedliwości o rozważenie tych uwag i podjęcie odpowiednich działań legislacyjnych.