Ograniczenie wolności trudne w stosowaniu, także w czasie pandemii

Prawnicy są zgodni, że kara ograniczenia wolności powinna być częściej stosowana, bo pełni istotną rolę wychowawczą. Problem w tym, że szczególnie w okresie koronawirusa brakuje miejsc, w których skazani mogą wykonywać prace społeczne. Przypomnijmy, jest to kara nieizolacyjna, wymierzana najczęściej za lżejsze przestępstwa.

Kara ograniczenia wolności może polegać na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub potrąceniu od 10 proc. do 25 proc. wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd. Zgodnie z art. 34 par. 1b Kodeksu karnego te obowiązki i potrącenie orzeka się łącznie lub osobno. Co ważne jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, trwa najkrócej miesiąc, a najdłużej 2 lata. 

I dolegliwości i obowiązki

Z kolei zgodnie z art. 58 par. 2a k.k. kary ograniczenia wolności w postaci obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, nie orzeka się, jeżeli stan zdrowia oskarżonego lub jego właściwości i warunki osobiste uzasadniają przekonanie, że oskarżony nie wykona tego obowiązku.

Czytaj w LEX: Prawa i obowiązki pełnomocników procesowych w praktyce w związku z koronawirusem >

Co ważne, skazany na karę ograniczenia wolności musi odczuwać pewną dolegliwość. Kara ta zawsze wiąże się z zakazem zmiany miejsca pobytu - bez wiedzy i zgody sądu. Sąd bowiem może zezwolić skazanemu na opuszczenie i zmianę miejsca pobytu.

Skazany ma również obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu kary. Sąd może wobec niego orzec też inne dolegliwości. W tym wypadku może skorzystać z obowiązków jakie nakłada się na osobę, wobec której orzeczono warunkowe odstąpienie od wymierzenia kary, czy:

• informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
• przeproszenia pokrzywdzonego,
• wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
• wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
• powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
• poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych,
• powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
• powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób,
• opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
• innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.

Co istotne, jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd może rozszerzać lub zmieniać obowiązki (art. 72 par. 1 pkt 3–8 k.k. )albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, jak również oddać skazanego pod dozór np. kuratora albo od dozoru zwolnić (art. 74 par. 2 kk). Zwolnienie od dozoru może nastąpić także, jeżeli sprawowanie dozoru jest niemożliwe albo znacznie utrudnione z przyczyn niezawinionych przez skazanego.

Czytaj: Sędzia Krupa: Czas epidemii - czasem... bezkarności>>

Praca - od 20 do 40 godzin tygodniowo

Kara ograniczenia wolności może polegać na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Sąd decyduje o jej wymiarze, zgodnie z przepisami to od 20 do 40 godzin w miesiącu. 

Alternatywą dla obowiązkowej pracy są potrącenia z wynagrodzenia. Wobec osoby zatrudnionej na etacie sąd może nie stosować przymusu pracy na cele społeczne. Może w to miejsce orzec potrącenia z wynagrodzenia. Potrącenia mogą wynieść od 10 do 25 proc. wynagrodzenia w stosunku miesięcznym. Przeznaczone są na cel społeczny wskazany przez sąd. Co ważne w okresie odbywania kary skazany nie może bez zgody sądu rozwiązać umowy o pracę.

Tarcza antykryzysowa miesza w karze ograniczenia wolności

W Sejmie podczas prac na tarczą antykryzysową 4 zmieniono też art. 37a k.k., który dotyczył możliwości orzeczenie grzywny albo kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności w sytuacji zagrożenia karą do ośmiu lat. Zgodnie ze zmienionymi przepisami sąd może korzystać z tego pod warunkiem, że wymierzona kara nie jest surowsza od roku i nie chodzi o sprawców, "którzy działali w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym". 

Czytaj: Tam gdzie Trybunał nie może, tarcza pomoże... wprowadzając zaskarżone przepisy>>

- Oznacza to zmianę zasad wymierzania kary za większość czynów zabronionych zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, w tym np. za przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka (art. 155 k.k.) czy aborcję (art. 152 k.k.). Jest to radykalna przebudowa polskiego prawa karnego w zakresie kar grożących sprawcom najróżniejszych przestępstw - wskazywali m.in. eksperci Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego.

W razie orzeczenia wobec skazanego kary pozbawienia wolności oraz kary ograniczenia wolności na podstawie art. 37b (lub art. 87 par. 2 k.k.), karę ograniczenia wolności kieruje się do wykonania w pierwszej kolejności tylko wówczas, gdy zachodzą przeszkody prawne do niezwłocznego wykonania kary pozbawienia wolności (art. 17a par. 1 k.k.w). 

Zamiana warunkowego zawieszenia na karę ograniczenie wolności

Jeśli skazany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania w okresie próby rażąco narusza porządek prawny albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku, sąd może, ale pod warunkiem, że cele kary zostaną w ten sposób spełnione, zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności zamienić ją na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Przyjmuje przy tym, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności. 

Może też zastosować grzywnę, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny. Kara ograniczenia wolności nie może trwać dłużej niż 2 lata ( reguluje to art. 75a par. 1 k.k.).

Zamiany takiej nie stosuje się w określonych wypadkach np. wtedy, gdy skazany nie wypełnił obowiązku opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. 

Uchylanie się od kary grozi więzieniem

Jeżeli skazany uchyla się od wykonywania kary ograniczenia wolności lub innych obowiązków, sąd uchyla zamianę i zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności - art. 75a par. 5 k.k. 

Z kolei zgodnie z art. 75a par. 6 k.k. na poczet tak zarządzonej kary pozbawienia wolności zalicza się dotychczas wykonaną karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności. 
 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.