Zagadnienie prawne powstało na tle pozwu przeciwko ZUS o pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych - egzekucyjnych wystawionych przez Zakład. Powstały ona z tytułu zaległości za składki ubezpieczeniowe za lata 1999- 2006.

Czytaj: Zmiany w KPC niekoniecznie przyspieszą postępowanie>>

 Sąd I instancji ustalił wartość przedmiotu sporu na 133 tys. zł i odrzucił pozew. Oddalił też wniosek o zawieszenie postępowania. Zażalenie na to postanowienie złożył powód odwołując się do art. 380 kpc. Natomiast Sąd Rejonowy stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i miejscową.

Zobacz procedurę w LEX: Bełczącki Robert Marek, Rozpoznanie przez sąd drugiej instancji postanowień sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu zażaleniem >

Zdaniem sądu odwoławczego w tej sprawie powstało zagadnienie prawne, czy w aktualnie stanie prawnym zażalenie na postanowienie w  sprawie odrzucenia pozwu wydane w postępowaniu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności rozpoznaje inny skład sądu pierwszej instancji czy sąd drugiej instancji?

Sąd Okręgowy w Poznaniu stwierdził, że po dniu 7 listopada 2019 r. wyprowadzono dwa warianty postępowania zażaleniowego:

  • zażalenie rozpoznawane przez sąd drugiej instancji oraz
  • zażalenie rozpoznawane przez inny skład sądu pierwszej instancji (zażalenie poziome).

Podkreślił, że jak wynika z art. 767(40 § 11 k.p.c., w części trzeciej kodeksu postępowania cywilnego „Postępowanie egzekucyjne” ustawodawca wyraźnie wprowadził jako zasadę tzw. zażalenie poziome.

Czytaj w LEX: Biała Monika, Nowy model postępowania zażaleniowego ze szczególnym uwzględnieniem zażalenia poziomego – problemy praktyczne >

 

Obrona dłużnika przed egzekucją

Przepis ten został zamieszczony w dziale I tytułu pierwszego tej części i jego brzmienie nie wskazuje, aby spod jego zakresu wyłączone zostały jakiekolwiek postanowienia wydane w którymś z postępowań regulowanych przepisami części trzeciej kodeksu postępowania cywilnego.

Sąd Okręgowy wskazał jednak, że choć powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności zostało uregulowane w części trzeciej kodeksu postępowania cywilnego, to jednak jest to powództwo samoistne, służące merytorycznej obronie dłużnika przed niezgodną z prawem egzekucją.

Z systematyki kodeksu postępowania cywilnego wynika co prawda, że przepisy o tych powództwach umiejscowione są w jego części trzeciej, ale ta lokalizacja wynika z powiązania powództw przeciw-egzekucyjnych z postępowaniem egzekucyjnym.

Powództwo przeciw-egzekucyjne

Zdaniem sądu, w konsekwencji należy przyjąć, że do tych powództw, jak również do sądu je rozpoznającego nie mają zastosowania przepisy dotyczące organów egzekucyjnych zawarte w dziale pierwszym tytułu pierwszego części trzeciej.

W związku z tym do postępowania wszczętego na skutek powództwa przeciw-egzekucyjnego mają zastosowanie przepisy ogólne dotyczące postępowania rozpoznawczego i toczą się one według przepisów o postępowaniu procesowym.

W tej sytuacji również ocena właściwości rzeczowej sądu do rozpoznania zażalenia na postanowienie odrzucające pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności powinna nastąpić na podstawie przepisów o postępowaniu procesowym. Oznacza to, że skoro postanowienie odrzucające pozew kończy postępowanie, to zażalenie zgodnie z art. 394 § 1 k.p.c. przysługuje do sądu drugiej instancji - konkludował sąd II instancji.

Zobacz w LEX: Biała Monika, Praktyczne problemy reformy KPC - postępowanie odwoławcze - nagranie ze szkolenia >

Właściwy sąd I i II instancji

Sąd Najwyższy częściowo podzielił argumenty Sądu Okręgowego w Poznaniu i podjął 9 grudnia uchwałę w składzie trzech sędziów:

W przypadku zaskarżenia postanowień sądu pierwszej instancji o odrzuceniu pozwu (art. 394 § 1 in principio K.p.c.) i w przedmiocie zabezpieczenia (art. 741 § 1 K.p.c.) zażalenie na pierwsze z tych postanowień podlega rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji, a drugie – przez sąd, który wydał zaskarżone postanowienie. Dotyczy to również przypadku, w którym zaskarżone postanowienia zostały objęte jednym dokumentem, a zażalenia zawarto w jednym piśmie procesowym.

Sygnatura akt III CZP 49/21, uchwała z 9 grudnia 2021 r.