NSA: odszkodowanie za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu nie jest kosztem

Nawet, gdy odstąpienie od umowy najmu miało na celu zapobieżenie wystąpieniu straty lub jej ograniczenie, to wypłacone z tego tytułu odszkodowanie czy też kara umowna nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Takie stanowisko przedstawił NSA w wyroku z dnia 20 lipca 2011 r.

Przedmiotem sporu jest dopuszczalność uznania za koszt podatkowy wypłaconego odszkodowania za wcześniejsze rozwiązanie umów najmu.
Podatnik uznał, że wypłacone odszkodowanie stanowi koszt uzyskania przychodów, gdy wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu jest uzasadnione koniecznością zmiany lub rezygnacji z danego miejsca prowadzenia działalności z przyczyn ekonomicznych. A taką przyczyną na pewno są straty związane z kontynuowaniem działalności.
Zdaniem organu podatkowego, z kolei nie można zapłaty odszkodowań z tytułu odstąpienia od umowy uznać za koszt poniesiony w celu zachowania czy też zabezpieczenia źródła przychodów. Organ uznał jednak, że istnieją sytuacje, w których logicznie powiązany ciąg zdarzeń, począwszy od zawarcia umowy z klauzulą odstąpienia od niej za zapłatą odszkodowania, a następnie zmiana warunków zewnętrznych, np. wzrost cen na rynku, spadek atrakcyjności początkowo opłacalnej lokalizacji miejsca prowadzenia działalności i w rezultacie odstąpienie od umowy skutkujące zapłatą odszkodowania, a w zamian zawarcie korzystniejszej niż dotychczas umowy, pozwala na uznanie, że zapłacone odszkodowanie spełni wymogi związku z przychodem zawarte w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.
Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Sąd uznał, że nie można racjonalne powiązać wydatków poniesionych na wypłatę odszkodowania z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu z przychodami, jakie podatnik zamierza osiągnąć w przyszłości bądź z zachowaniem lub zabezpieczeniem przychodów. Nawet w przypadku, gdy odstąpienie od umowy miało na celu zapobieżenie wystąpieniu straty lub jej ograniczenie, taki związek nie zachodzi i dlatego wypłacone z tego tytułu odszkodowanie czy też kara umowna nie stanowią kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Przepis ten nie obejmuje bowiem swoją dyspozycją działań "negatywnych", zmierzających do ograniczenia straty, lecz wyłącznie działania o charakterze pozytywnym zmierzające do uzyskania przychodu ewentualnie do zachowania lub zabezpieczenia jego źródeł.
(II FSK 460/10, LEX nr 852351)

Opracowanie: Michał Malinowski,
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line