Komisja Europejska uczy jak stosować dyrektywę o niedozwolonych klauzulach

Na stronach Komisji Europejskiej pojawiły się właśnie wytyczne dotyczące wykładni i stosowania dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Co jest celem Komisji? - Przedstawienie w ustrukturyzowany sposób wykładni, jakiej dokonał Trybunał w odniesieniu do kluczowych pojęć i przepisów dyrektywy. W ten sposób Komisja chciałaby zwiększyć świadomość istnienia tego orzecznictwa wśród wszystkich - czytamy we wstępie do wytycznych. Tutaj można pobrać wytyczne >>

Wskazówki dla prawników: adwokatów, radców pranych i sędziów

Na 112 stronach KE omawia motyw po motywie, artykuł po artykule przypisując do każdego odpowiednie uzasadnienie z wyroków TSUE wydanych do 31 maja 2019 r. - Wydane choć mają charakter wyłącznie informacyjny, to jest to bardzo ważny dokument, który może być pomocny i wykorzystany w praktyce – ocenia Małgorzata Miś, prezes Stowarzyszenia Aquila. - Wytyczne mogą pomóc bardzo wielu podmiotom – konsumentom, przedsiębiorcom, prawnikom, a przede wszystkim sądom. Dokument ten daje szansę na ujednolicenie orzecznictwa w sprawach konsumenckich i zapewnienie równej ochrony konsumentom we wszystkich państwach UE. Do tej pory widoczny był brak jednolitości w orzecznictwie. Wytyczne dają szansę na zmianę tego stanu rzeczy – uważa Małgorzata Miś.

Sprawdź w LEX: Czy przy okazji organizowania konkursu i akceptacji jego regulaminu przez uczestnika można żądać wyrażenia zgody na inne cele (marketingowe, newsletter itd.)? >

Marcin Szymański, adwokat i partner w kancelarii Drzewiecki Tomaszek przyznaje, że wytyczne są istotne dla wszystkich prawników mających do czynienia z dyrektywą o ochronie konsumentów, w tym obsługujących firmy, a także sędziów, ale zwraca uwagę, że to tylko opracowanie. - Wytyczne stanowią jedynie opracowanie orzecznictwa TSUE. Dla prawników podstawowe znaczenie powinny mieć orzeczenia TSUE, to do nich powinni sięgać – uważa Marcin Szymański.

Zobacz glosę: Gontarski Waldemar, Zakaz poszukiwania sprawiedliwego kursu wymiany jako wymóg prawa Unii. Glosa do postanowienia ETPC z dnia 27 listopada 2018 r., 22853/15 oraz do wyroku TS z dnia 14 marca 2019 r., C-118/17 >

Na co zwraca uwagę Komisja

KE zwraca uwagę na zakres dyrektywy, związek z prawem krajowym, wymogi dotyczące ogólnej analizy nieuczciwego warunku, przejrzystości klauzuli, skutki abuzywnych klauzul i gwarancje procesowe. W wytycznych czytamy, m.in.:, że sądy krajowe mają obowiązek stosowania odpowiednio właściwych przepisów krajowych dotyczących przeprowadzania kontroli z urzędu, aby ocenić z urzędu nieuczciwy charakter warunków umowy. Z punktu widzenia Polski ważne są kwestie dotyczące skutków abuzywnych klauzul. KE wskazuje, że sąd krajowy rozpoznający nieuczciwy warunek umowny ma wyłącznie obowiązek wyłączenia stosowania tego warunku, tak aby nie wywoływał on wiążących skutków wobec konsumenta, bez upoważnienia go do zmiany treści tego warunku.

Zobacz glosę: Wyżykowski Bartosz, Skuteczna ochrona konsumentów a gwarancje procesowe przedsiębiorców. Glosa do wyroku TS z dnia 21 grudnia 2016 r., C-119/15 >

- Umowa ta powinna bowiem co do zasady dalej istnieć bez jakiejkolwiek zmiany innej niż ta wynikająca ze zniesienia wspomnianego warunku, w zakresie, w jakim zgodnie z przepisami prawa krajowego możliwe jest takie dalsze istnienie umowy - czytamy w wytycznych. Marcin Szymański dodaje, że z tego wynika, że sąd może tylko usunąć z umowy abuzywne postanowienia, nie może ich zmienić, ani zastąpić innymi. -Jeżeli po usunięciu abuzywnych postanowień dalsze obowiązywanie umowy jest obiektywnie możliwe, wiąże ona strony w dalszym ciągu. Jeżeli usunięcie z umowy nieuczciwych postanowień czyni jej obowiązywanie obiektywnie niemożliwym sąd krajowy stwierdza jej nieważność. Wyjątkowe rozwiązanie w postaci zastąpienia abuzywnych postanowień dyspozytywnym przepisem prawa dopuszczalne jest wyłącznie wówczas, gdy alternatywą musiałaby być niekorzystna dla konsumenta nieważność całej umowy. Zabieg taki polegający na zastąpieniu abuzywnego postanowienia przepisem dyspozytywnym prawa nie jest dopuszczalny, jeśli nie przemawia za tym interes konsumenta – tłumaczy Marcin Szymański.

Zobacz glosę: Matusiak-Frącczak Magdalena, Nakaz zapłaty przeciwko konsumentowi wyłącznie na podstawie weksla. Glosa do wyroku TS z dnia 13 września 2018 r., C-176/17 >

KE zwraca uwagę na jeszcze jeden ważny aspekt. Podkreśla, że kolejnym skutkiem niewiążącego charakteru nieuczciwych warunków umownych jest prawo konsumentów do otrzymania zwrotu płatności dokonanych na podstawie nieuczciwych warunków umownych.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.