Naturalnym zjawiskiem w gospodarce wolnorynkowej są konflikty między przedsiębiorcami. Liczba sporów rośnie wraz z rozwojem gospodarczym i coraz większą konkurencją na rynku. Zatłoczone sądy od dawna nie stanowią efektywnego rozwiązania. Alternatywę stanowią mediacje gospodarcze. Prawie 200 osób spotkało się na konferencji o mediacji, zorganizowanej przez Wolters Kluwer Polska.

Negatywne emocje powstałe w wyniku nieporozumienia popychają rozgoryczone strony na wojenną ścieżkę, która często prowadzi do sądu. A to stanowi dopiero początek drogi. Przedłużające się wielomiesięczne, a nawet wieloletnie spory sądowe pochłaniają znaczące koszty i nie służą łagodzeniu konfliktu. Postępowanie sądowe najczęściej oznacza całkowite zerwanie relacji między dotychczasowymi kontrahentami. Sprawa na wokandzie nie służy również reputacji spierających się w sądzie stron. Większość polskich przedsiębiorców nie zna jednak innego skutecznego sposobu dochodzenia swoich racji i praw.

Alternatywę stanowią mediacje gospodarcze, które dają możliwość rozstrzygnięcia sporu bez udziału sądu. – Strony mogą ułożyć się poza procesem sądowym – wyjaśnia Roman Rewald, prezydent Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej i partner kancelarii Weil, Gotshal & Manges. Zadaniem mediacji jest zarządzać negocjacjami. – Ta definicja może być przedsiębiorcom najbliższa – przypuszcza mec. Maciej Bobrowicz, prezes Polskiego Stowarzyszenia Mediacji Gospodarczej. Mediator nie jest sędzią, nie doradza stronom i ich nie ocenia. W neutralny sposób pomaga stronom osiągnąć porozumienie, które będzie miało trwały charakter. – Spór należy do stron, a rolą mediatora jest wspomaganie dialogu między nimi – wyjaśnia dr Ewa Gmurzyńska z Uniwersytetu Warszawskiego.

Zalet mediacji jest wiele. Do najważniejszych należą niskie koszty, brak formalizmu i szybkość. Nie bez znaczenia dla przedsiębiorców jest ich poufny charakter. Pozwala to uniknąć niepotrzebnego rozgłosu, który może negatywnie wpłynąć na postrzeganie firmy przez jej klientów. W przeciwieństwie do postępowania sądowego nie ma tu mowy o sytuacji wygrany-przegrany. Strony w dobrej wierze poszukują kompromisu, co stanowi o przewadze mediacji. Przedmiot ugody może wyjść poza ramy prawne i objąć swym zakresem kwestie etyki, czy zasad postępowania w przyszłości. Strony mają pełną autonomię w kształtowaniu porozumienia.

Zjawisko, które w Polsce rozwija się od dwóch lat, w innych krajach ma miejsce od dawna. W USA tańszą i szybszą metodą mediacji rozwiązuje się większość powstałych sporów gospodarczych. Są one kierowane do mediacji przez wszczęciem procesu sądowego. Największe triumfy mediacje święcą właśnie w USA, a także w Wielkiej Brytanii, Niemczech i… Chinach. W tym ostatnim mediacje prowadzone są w ok.7- 8 mln spraw rocznie, a90% z nich koczy się ugodą.

W Polsce mediacje wciąż są mało znane. Polskie przepisy tylko w niewielkim zakresie tworzą ramy dla tej metody. – Ustawodawca polski dał swobodę prowadzenia mediacji. I jest to właściwe podejście – uważa dr Ewa Gmurzyńska. Ważniejsze wydają się działania mające na celu propagowanie idei mediacji jako alternatywnego i efektywnego sposobu na rosnącą liczbę sporów gospodarczych. Pewnie rozwiązania już zostały wprowadzone. Na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego są prowadzone zajęcia z mediacji. Padają także propozycje, by edukację prowadzić także w ramach szkolenia aplikacyjnego. – Jest to świetny sposób do popularyzacji i przygotowania młodych prawników do stosowania mediacji – uważa mec. Arkadiusz Korzeniewski z kancelarii White & Case. W 2005 roku została powołana przy Ministrze Sprawiedliwości Społeczna Rada ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów. – Rada ma być platformą porozumienia i rozwoju mediacji. Tworzymy zasady, standardy i zalecenia, opiniujemy pomysły i składamy własne propozycje – mówi Maciej Tański, sekretarz Rady. – Im lepsi mediatorzy, cieszący się uznaniem cieszący się uznaniem klientów mediacji, tym większe szanse na wprowadzenie jej w powszechne użycie.

Szerzenie idei alternatywnych metod rozwiązywania sporów prowadzi także Polskie Stowarzyszenie Mediacji Gospodarczej, którego głównym celem jest promocja i edukacja w zakresie mediacji. Stowarzyszenie wpisane jest na listę stowarzyszeń Unii Europejskiej stosujących Europejski Kodeks Mediatorów. Wydawnictwo Wolters Kluwer zaangażowało się w podobne działania, organizując konferencje i wydając publikacje na ten temat. W 2006 roku powstała fundacja Centrum Rozwiązywania Sporów i Konfliktów przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, której za podstawowy cel obrała promowanie nowej kultury rozwiązywania konfliktów i sporów. Podejmowanie podobnych inicjatyw jest konieczne, by przełamać bariery informacyjne i mentalne, jakie są zauważane wśród przedsiębiorców, ale także w środowisku prawniczym.