W pewnych obszarach, projekt ustawy odnosi się również do wykonywania praw i obowiązków przysługujących Skarbowi Państwa w stosunkach cywilnoprawnych, dotyczących mienia państwowego, nie należącego do innych państwowych osób prawnych, a stanowiącego nieruchomości oraz autorskie prawa majątkowe.
Zdaniem projektodawców, w chwili obecnej na pierwszy plan wysuwa się konieczność wprowadzenia jednolitych i efektywnych mechanizmów wykonywania przez Skarb Państwa uprawnień korporacyjnych w spółkach i prywatyzacji spółek z udziałem Skarbu Państwa. Koniecznym jest także wdrożenie skutecznych rozwiązań porządkujących zasady gospodarowania innym, niż akcje lub udziały w spółkach, majątkiem należącym do Skarbu Państwa.
W uzasadnieniu do projektu podkreśla się, że obecnie kompetencje właścicielskie i nadzorcze w stosunku do spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa oraz w stosunku do przedsiębiorstw państwowych przysługują nie tylko ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa, lecz również innym naczelnym lub centralnym organom administracji rządowej, a nawet agencjom państwowym. Istnieje zatem zjawisko rozproszenia nadzoru nad mieniem państwowym, któremu towarzyszy funkcjonowanie, w administracji rządowej oraz w agencjach państwowych, komórek organizacyjnych realizujących tożsame zadania z zakresu dominium państwa, jednakże działających w różnych standardach proceduralnych i organizacyjnych. Powyższe zjawisko powoduje brak prawnych możliwości wprowadzenia jednolitych standardów wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa w spółkach kapitałowych i przedsiębiorstwach państwowych.

Zgodnie z art. 1 projektowanej ustawy, ustawa określa organizację nadzoru właścicielskiego Skarbu Państwa oraz reguluje zasady:
1. wykonywania określonych w ustawie praw i obowiązków przysługujących Skarbowi Państwa w stosunkach cywilnoprawnych, dotyczących mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych;
2. wykonywania uprawnień majątkowych i osobistych przysługujących Skarbowi Państwa w stosunku do określonych w ustawie państwowych osób prawnych i spółek z udziałem Skarbu Państwa;
3. wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa w podmiotach o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa;
4. komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych;
5. prywatyzacji spółek z udziałem Skarbu Państwa;
6. przyznawania uprawnionym pracownikom oraz rolnikom lub rybakom prawa do nieodpłatnego nabycia akcji oraz realizacji tego uprawnienia.

Istotnym novum przewidzianym w projektowanej ustawie jest utworzenie Komitetu Nominacyjnego, do zadań którego należeć będzie:
1. udzielanie rekomendacji kandydatom na osoby wyznaczone albo wskazane przez Skarb Państwa do pełnienia funkcji członków rad nadzorczych spółek uznanych za podmioty o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa;
2. udzielanie rekomendacji kandydatom do pełnienia funkcji członków organów nadzorczych państwowych osób prawnych, uznanych za podmioty o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa, a nie będących spółkami,
3. opiniowanie wniosków w sprawie odwołania członków organów nadzorczych podmiotów, o których mowa w pkt 1 i 2.

Projektowana ustawa systemowo porządkuje kwestie związane z: gospodarowaniem autorskimi prawami majątkowymi, których właścicielem jest Skarb Państwa, gospodarowaniem nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa.

Projektowana regulacja oddziałuje na przedsiębiorstwa państwowe i spółki handlowe z udziałem Skarbu Państwa, Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – w zakresie przejęcia nadzoru przez ministra właściwego ds. Skarbu Państwa, instytuty badawcze – w zakresie wyłączenia tych podmiotów spod trybu prywatyzacji bezpośredniej oraz sposobu zagospodarowania mienia pozostałego po zlikwidowanych instytutach. W ramach nadzoru wykonywanego przez Ministra Skarbu Państwa, według informacji posiadanych na dzień 30 czerwca 2010 r., regulacja dotyczy 1013 spółek z udziałem Skarbu Państwa. Projektowana regulacja dotyczy również 128 spółek z udziałem Skarbu Państwa, które nie są objęte nadzorem Ministerstwa Skarbu Państwa (dane MSP wg stanu na dzień 31 marca 2010 r.). W odniesieniu do przedsiębiorstw państwowych przedkładana ustawa dotyczy, wg stanu na dzień 30 czerwca 2010 r., 14 przedsiębiorstw państwowych oraz 1 banku państwowego. W zakresie realizacji „Narodowego Programu Właścicielskiego” projektowana ustawa będzie dotyczyć docelowo ok. 20-25 spółek lub podmiotów z udziałem Skarbu Państwa, posiadających szczególne znaczenie dla interesów gospodarczych Skarbu Państwa lub szczególny wpływ na stabilność i bezpieczeństwo infrastruktury niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania gospodarki krajowej.

Projektodawcy ustawy liczą na to, że wprowadzony ustawą skuteczniejszy nadzór właścicielski zwiększy efektywność i rentowność spółek Skarbu Państwa, a nie tylko wyższe wpływy z CIT, ale również zapewni wpływy z tytułu dywidend i wpłat z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, przysługujących Skarbowi Państwa, jako właścicielowi. Ponadto, lepiej zarządzane i nadzorowane, a tym samym bardziej rentowne, konkurencyjne, efektywne i generujące dla właściciela zyski spółki są atrakcyjniejsze dla potencjalnych inwestorów, co powinno podnieść konkurencyjność oferty prywatyzacyjnej Skarbu Państwa, zwiększyć wartość sprzedawanych podmiotów i tym samym zwiększyć wpływy z prywatyzacji.

Projektowana ustawa będzie mogła wpływać na sytuację i rozwój regionalny, z racji możliwości nieodpłatnego zbycia pakietów akcji spółek (komunalizację) przez ministra właściwego ds. Skarbu Państwa na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego lub związku jednostek samorządu terytorialnego. Regulacja ta wpłynie na silniejsze powiązanie spółek prowadzących działalność o charakterze lokalnym z samorządami, dając tym ostatnim możliwość wykonywania funkcji właścicielskich i kształtowania dalszego rozwoju wskazanych podmiotów w oparciu o lokalne potrzeby i oczekiwania.

Wejście w życie ustawy spowoduje utratę mocy obowiązującej przez ustawę z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.)) oraz ustawę z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.).

Projekt ustawy został skierowany do dalszych konsultacji społecznych.

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line