Komisja Europejska przyjęła wczoraj zbiór wspólnych, niewiążących zasad dotyczących mechanizmu dochodzenia roszczeń zbiorowych w państwach członkowskich, tak aby obywatele i przedsiębiorstwa byli w stanie wyegzekwować prawa zagwarantowane na mocy prawa UE w przypadku, gdy zostaną one naruszone.
Celem przyjętego zalecenia jest zabezpieczenie spójnego horyzontalnego podejścia do mechanizmu dochodzenia roszczeń zbiorowych w Unii Europejskiej bez potrzeby ujednolicania poszczególnych systemów państw członkowskich. Krajowe mechanizmy dochodzenia roszczeń zbiorowych powinny być dostępne w różnych obszarach, w których legislacja UE przyznaje prawa obywatelom i przedsiębiorstwom, mianowicie w dziedzinie ochrony konsumentów, konkurencji, ochrony środowiska i usług finansowych. Zalecając państwom członkowskim wprowadzenie krajowych mechanizmów dochodzenia roszczeń zbiorowych, Komisja pragnie poprawić dostęp do wymiaru sprawiedliwości, równocześnie zapewniając odpowiednie gwarancje proceduralne pozwalające uniknąć nadużywania drogi sądowej. Zalecenie jest uzupełnieniem wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie powództw dotyczących naruszenia prawa ochrony konkurencji, która pomoże ofiarom naruszeń tego prawa w uzyskaniu rekompensaty na drodze sądowej, obowiązującej w państwach członkowskich. O ile w zaleceniu wzywa się państwa członkowskie do wprowadzenia w życie mechanizmów dochodzenia roszczeń zbiorowych, to dyrektywa pozostawia w gestii państw członkowskich to, czy wprowadzą mechanizmy dochodzenia roszczeń zbiorowych w kontekście egzekwowania przepisów prawa konkurencji z powództwa prywatnego.
W swoim zaleceniu Komisja wskazuje wspólne europejskie zasady, które należy uwzględnić w mechanizmach dochodzenia roszczeń zbiorowych:
Państwa członkowskie powinny dysponować mechanizmem dochodzenia roszczeń zbiorowych, umożliwiającym obywatelom i przedsiębiorstwom uzyskanie orzeczeń sądowych powstrzymujących naruszanie ich praw gwarantowanych przez prawo UE (tzw. „zabezpieczenie roszczeń w drodze nakazu sądowego”) oraz wnoszenie powództwa o odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku takiego naruszenia prawa (tzw. „powództwo odszkodowawcze”) w sytuacji, gdy wiele osób ponosi szkodę w wyniku tego samego nielegalnego działania.
Państwa członkowskie powinny zagwarantować, że procedury roszczeń zbiorowych będą uczciwe, sprawiedliwe, przeprowadzane bez zbędnej zwłoki i niezbyt drogie.
Mechanizmy dochodzenia roszczeń zbiorowych powinny, zasadniczo, opierać się na zasadzie wyrażenia zgody, na mocy której strona skarżąca konstytuuje się poprzez bezpośrednio wyrażoną zgodę należących do niej członków. Wszelkie odstępstwa od tej zasady, na mocy decyzji administracyjnej lub orzeczenia sądowego, należy odpowiednio uzasadnić ze względu na zasadę rzetelności sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Równocześnie Komisja podkreśla potrzebę udostępniania informacji potencjalnym powodom, którzy chcą przyłączyć się do pozwu zbiorowego.
Komisja zaleca również wprowadzenie istotnych gwarancji proceduralnych, aby zagwarantować, że nic nie będzie zachęcało do nadużywania mechanizmów dochodzenia roszczeń zbiorowych. Państwa członkowskie nie powinny na przykład zezwalać na wypłacanie honorariów w przypadku wygrania sprawy, ponieważ może to zachęcić do nadużywania systemu. Ponadto, podmioty reprezentujące stronę skarżącą powinny mieć charakter organizacji nienastawionej na zysk, aby zagwarantować, że będą się one kierować interesami poszkodowanych w przypadku szkód masowych. Innym sposobem zapobiegania nadużywaniu korzystania z drogi sądowej jest zakazanie orzekania odszkodowań karnych, co zazwyczaj mogłoby spowodować składanie pozwów w celu osiągnięcia zysku. Członkowie indywidualni strony skarżącej powinni natomiast otrzymać pełne odszkodowanie, gdy sąd potwierdzi słuszność ich pozwu.
Najważniejszą rolę w sporach zbiorowych powinien odgrywać sędzia, który powinien mieć możliwość skutecznego przeprowadzenia sprawy oraz dopilnowania, aby nie dochodziło do nadużyć. Komisja nie wykluczyła możliwości finansowania przez stronę trzecią w przypadku odwołania się do europejskiego mechanizmu dochodzenia roszczeń zbiorowych, jednakże proponuje przyjęcie określonych warunków, w szczególności związanych z przejrzystością, aby zapobiec powstaniu konfliktu interesów.
Zalecenie propaguje również alternatywne metody rozwiązywania sporów – strony powinny mieć możliwość skorzystania z nich na zasadzie konsensusu.
Autorzy zalecenia wzywają państwa członkowskie do wprowadzenia w życie odpowiednich środków najpóźniej w ciągu dwóch lat. Najpóźniej dwa lata po wdrożeniu zalecenia Komisja dokona oceny stanu faktycznego w oparciu o coroczne sprawozdania przesłane przez państwa członkowskie, aby sprawdzić, czy potrzebne są dalsze środki umożliwiające wzmocnienie horyzontalnego podejścia przedstawionego w zaleceniu.
Źródło: www.europa.eu/rapid, stan z dnia 12 czerwca 2013 r.