Nie zmienią się natomiast same kary porządkowe, choć z przepisu, których ich dotyczy, projektodawca usuwa określenie "winny", zastępując je "osobą, która dopuściła się tego czynu". I tak za naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie, grozić będzie kara porządkowa: grzywna w wysokości do 3000 złotych lub kara pozbawienia wolności do czternastu dni. Z kolei osobie pozbawionej wolności, w tym także tymczasowo aresztowanej, jako karę porządkową będzie można wymierzyć karę przewidzianą w przepisach o wykonywaniu kary pozbawienia wolności albo w przepisach o wykonywaniu tymczasowego aresztowania.

Czytaj w LEX: Adam Słomka wygrał w Strasburgu. Omówienie wyroku ETPC z dnia 6 grudnia 2018 r., 68924/12 >>

Przypomnijmy w wyroku z 6 grudnia 2018 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Słomka przeciwko Polsce uznał, że kara porządkowa 14 dni pozbawienia wolności dla skarżącego za naruszenie powagi sądu, które nastąpiło w chwili ogłoszenia wyroku, stanowiła naruszenie prawa do wolności wyrażania opinii i mając to na uwadze doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Poza stwierdzeniem ograniczenia swobody wypowiedzi Trybunał zaakcentował kwestię naruszenia prawa do rzetelnego postępowania sądowego wobec skarżącego w postępowaniu powadzonym przed sądem krajowym, wskazując m.in., że:

  • nie przeprowadzono odrębnego postępowania przed innym składem, który miałby zdecydować o odpowiedzialności skarżącego za jego zachowanie;
  • orzekając pod nieobecność skarżącego, sędziowie nie dali mu żadnej możliwości ustosunkowania się do poczynionych ustaleń ani złożenia wyjaśnień i oświadczeń w tym zakresie;
  • dla oceny sprawy istotne jest odnotowanie, że nałożona na skarżącego kara była najsurowszą z kar przewidzianych w obowiązujących przepisach, w przedmiotowej sprawie (w której zastosowano karę pozbawienia wolności);
  • kumulacja ról pokrzywdzonego i sędziego mogła wywołać obiektywnie uzasadnione obawy co do bezstronności sądu.
  • Podobne stanowisko Trybunał zajął w wyroku z dnia z 3 lipca 2012 r. w sprawie Lewandowski przeciwko Polsce. 

Czytaj: Za obrazę sądu - kara, ale dopiero po uprawomocnieniu postanowienia>>

Po uprawomocnieniu, a nie "natychmiast wykonalne" 

I tak projektodawca rozbudował art. 49 dotyczący stosowania kar porządkowych. Dodano par. od 4 do 7. I tak zgodnie z par. 4 jeżeli naruszenie powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenie sądowi godzi w osobę sędziego albo członka składu sądu, postanowienie w przedmiocie ukarania karą porządkową wydaje niezwłocznie - co istotne - na posiedzeniu, sąd w składzie jednego sędziego niebędącego w składzie dokonującym czynności sądowych ani w składzie rozpoznającym sprawę, której dotyczą te czynności. W takiej sytuacji decyzja ma zapaść po wysłuchaniu osoby, która miała obrazić np. sędziego chyba że nie jest to możliwe, lub jeśli bez usprawiedliwienie nie stawi się ona na posiedzenie.  

Zobacz w LEX: Zachowanie porządku na rozprawie głównej - procedura krok po kroku >>

W przypadku jeśli naruszeń dopuszczono się w piśmie złożonym w sądzie lub za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, o ile istnieje pewność co do osoby, która się ich dopuściła, postanowienie - zaproponowany par. 5 - w przedmiocie ukarania karą porządkową będzie wydawane po wysłuchaniu takiej osoby.

 

Zmienić ma się też art. 50. I tak postanowienie o ukaraniu karą porządkową będzie wykonalne z chwilą uprawomocnienia, a  nie - tak jak obecnie - natychmiast. Od takiego postanowienia będzie przysługiwać - tak samo jest teraz - zażalenie do sądu bezpośrednio przełożonego, a gdy zostało wydane przez sąd apelacyjny - do Sądu Najwyższego. Kolejną zmianą jest to, że takie postanowienie w przedmiocie zażalenia ma być wydane niezwłocznie. Ponadto do zażalenia stosuje się przepisy o postępowaniu właściwe w sprawie, w której zastosowano karę porządkową.

Zobacz w LEX: Ukaranie karą porządkową grzywny lub pozbawienia wolności za naruszenie powagi sądu - procedura krok po kroku >>

Grzywna nieuiszczona? Zdecyduje inny sąd 

Tak samo jak obecnie, jeśli kara grzywny nie zostanie uiszczona, będzie można ją zmienić na karę pozbawienia wolności do siedmiu dni, biorąc pod uwagę rodzaj przewinienia, warunki osobiste ukaranego oraz stopień jego winy. Postanowienie w tym przedmiocie będzie wydawał - co jest zmianą - sąd w składzie jednego sędziego niebędącego w składzie rozpoznającym sprawę, której dotyczyło naruszenie, na posiedzeniu po wysłuchaniu ukaranego, chyba że wysłuchanie to nie jest możliwe albo ukarany bez usprawiedliwienia nie stawił się na posiedzenie. Takie postanowienie - w myśl projektu - będzie natychmiast wykonalne, ale będzie od niego przysługiwać zażalenie. W razie wniesienia zażalenia sąd, który wydał zaskarżone postanowienie będzie mógł wstrzymać wykonanie kary pozbawienia wolności.

WZORY DOKUMENTÓW:

 

E-rozprawa - uczestnik ma powiedzieć, kto mu towarzyszy

W projekcie zapisano również, że w przypadku posiedzeń zdalnych, ich uczestnik, na żądanie przewodniczącego składu sądu ma podać informacje o miejscu, w którym przebywa oraz o towarzyszących mu osobach.

 

Prawnicy: jest dobrze, ale mogłoby być lepiej 

Projekt zmian po raz pierwszy pojawił się w RCL w 2021 r, teraz został dołączony do pakietu zmian m.in. w k.p.c. Wówczas prawnicy, choć zwracali uwagę, że to dobry kierunek, wskazywali na szereg wątpliwości.  

Dr Marcin Szwed, prawnik Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka przyznawał, że dotychczasowe regulacje dotyczące kar porządkowych rzeczywiście nie odpowiadały standardom wynikającym z orzecznictwa ETPC.  - W sprawach Lewandowski przeciwko Polsce oraz późniejszej Słomka przeciwko Polsce ETPC orzekł, że sytuacja, w której ten sam skład sądu, który został obrażony przez uczestnika postępowania, nakłada na niego karę porządkową pozbawienia wolności (lub umieszczenia w celi izolacyjnej w przypadku osadzonych) jest niezgodna z wyrażonym w art. 6 Konwencji prawem do sądu bezstronnego. Projekt ustawy ten problem wyeliminuje - zakłada bowiem wprowadzenie rozwiązania, zgodnie z którym jeżeli zachowanie zakłócające powagę sądu lub porządek czynności sądowych bezpośrednio godzi w członków składu orzekającego, to kara porządkowa będzie mogła zostać nałożona przez sąd w składzie jednoosobowym złożonym z innego sędziego. Dzięki temu uda się zapobiec naruszeniom zasady bezstronności - mówi dr Szwed. 

W jego ocenie nadal jednak można mieć wątpliwości, czy procedura nakładania kar porządkowych pozbawienia wolności w pełni będzie odpowiadała standardom konstytucyjnym i konwencyjnym. - Wprawdzie w projekcie mamy co do zasady obowiązek wysłuchania osoby, ale jednocześnie można będzie od niego odstąpić, jeśli osoba obrazi sąd na piśmie lub za pomocą innych form porozumiewania się na odległość i istnieje pewność co do osoby sprawcy. W tych przypadkach można więc będzie nałożyć karę pozbawienia wolności na posiedzeniu nawet bez udziału osoby, która ma być ukarana - przypominał. Jego zdaniem, w celu zapewnienia porządku na sali rozpraw sąd powinien móc nakładać kary porządkowe grzywny oraz wydalać osoby zachowujące się nieodpowiednio, ale tak dotkliwa kara, jak kara pozbawienia wolności powinna być nakładana w postępowaniu wykroczeniowym lub karnym.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.