Ustanowiona przez dyrektywę 2014/41/UE instytucja europejskiego nakazu dochodzeniowego to mechanizm przekazywania wniosków przez organy z jednego kraju o dokonanie czynności dowodowych takich jak np. przesłuchanie świadka, okazanie czy eksperyment procesowy w drugim kraju oraz zwrotnego przekazywania przez organy drugiego kraju wyników tych czynności. Nie przewiduje ona katalogu czynności dochodzeniowych, które mogą podlegać wykonaniu na jej podstawie. Zamiast tego umożliwia organom państw członkowskich UE złożenie wniosku o przeprowadzenie dowolnej czynności dochodzeniowej dopuszczalnej zgodnie z ich prawem krajowym. Ograniczenie stanowią jedynie enumeratywnie wymienione przesłanki odmowy wykonania nakazu oraz możliwość wykonania innej, analogicznej czynności w przypadku, w którym wnioskowana czynność byłaby niedopuszczalna z punktu widzenia prawa państwa wezwanego. Regułą jest jednak uznawanie i wykonywanie takiego nakazu zgodnie z zasadą wzajemnego zaufania pomiędzy państwami członkowskimi UE.
Co ciekawe, dyrektywa ma zastosowanie m.in. do czasowego wydania osób, które są pozbawione wolności. Osoby pozbawione wolności objęte nakazem mają być wydawane w celu złożenia zeznań w charakterze świadka lub dokonania z ich udziałem innej czynności procesowej. Nie będą to więc podejrzani i oskarżeni, wydawani w celu ścigania lub odbycia kary, których przekazanie możliwe jest wyłącznie na podstawie europejskiego nakazu aresztowania.
Warto podkreślić, że dyrektywa ma zastosowanie do środków dowodowych stosowanych wyłącznie w sprawach karnych, a zatem nie obejmuje analogicznych środków stosowanych w postępowaniu cywilnym lub administracyjnym. Jednocześnie ze względu na koszty stosowania nakazu nie przewiduje się możliwości wydawania nakazu w postępowaniu wykroczeniowym.
Niestety, Polsce nie udało się wprowadzić w życie europejskiego nakazu dochodzeniowego do wczoraj, czyli w przepisanym przez przedmiotową dyrektywę terminie implementacji. Projektowana ustawa implementująca nakaz i wprowadzająca zmiany w tym zakresie do kodeksu postępowania karnego jest w tej chwili uzgadniana przez Ministerstwo Sprawiedliwości z Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Rządowym Centrum Legislacji i wkrótce powinna zostać przekazana Stałemu Komitetowi Rady Ministrów.
Europejski nakaz dochodzeniowy już działa, ale bez Polski
Wczoraj (22 maja) minął termin wprowadzenia w życie w państwach UE europejskiego nakazu dochodzeniowego. Niestety, nie działa on w odniesieniu do naszego kraju, ponieważ nie przygotowano na czas potrzebnych przepisów.
