ETS: czy jednostki budżetowe gminy mogą być podatnikami VAT?

5 maja b.r. Trybunał w Luksemburgu rozpatrywał pytanie NSA mające na celu ustalenie, czy jednostki budżetowe gminy mogą być uznane za podatników podatku VAT, pomimo niespełniania warunku samodzielności.

Sprawa C-276/14 Gmina Wrocław, której dotyczyła rozprawa przed ETS, została wszczęta w wyniku pytań prejudycjalnych wniesionych przez Naczelny Sąd Administracyjny. Pytania dotyczyły wykładni art. 4 ust. 2 oraz art. 5 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, jak również art. 9 oraz art. 13 dyrektywy VAT, a ich celem było rozstrzygnięcie, czy jednostki budżetowe gminy mogą być uznane za podatników podatku VAT, pomimo niespełniania warunku samodzielności przewidzianego w art. 9 ust. 1 dyrektywy.

W uwagach na piśmie Polska zajęła stanowisko, zgodnie z którym przepisy dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one traktowaniu jednostek budżetowych jako podatników VAT w sytuacji, gdy państwo członkowskie uznaje takie podmioty za wyodrębnione prawnie i organizacyjnie jednostki. Jednocześnie, na wypadek gdyby Trybunał Sprawiedliwości nie podzielił przedstawionego stanowiska, Polska zawnioskowała o ograniczenie skutków wyroku w czasie.

Uwagi na piśmie przedstawili ponadto: Gmina Wrocław, Minister Finansów, Grecja oraz Komisja Europejska.

Zdaniem Gminy Wrocław jednostka organizacyjna gminy nie może być uznana za podatnika VAT, jeżeli nie spełnia warunku samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT. Minister Finansów przedstawił stanowisko, zgodnie z którym w świetle art. 4 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, za podatnika VAT może być uznany podmiot prawa publicznego taki jak jednostka organizacyjna gminy, gdy wykonuje czynności w charakterze innym niż organ władzy publicznej w rozumieniu art. 13 dyrektywy VAT, niezależnie od tego, czy spełnia warunek samodzielności (niezależności) przewidziany w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy. Z kolei zdaniem Grecji, w przypadku gdy jednostka gminna nie występuje jako organ władzy publicznej, lecz jako podmiot gospodarczy, transakcje wykonywane przez tę jednostkę powinny być opodatkowane podatkiem VAT albo w imieniu jednostki (jako odrębnego podmiotu), albo w imieniu gminy. Jednocześnie Grecja uznała, że ustalenie tego, czy przy uwzględnieniu organizacji krajowej jednostka prowadzi samodzielną działalność należy do sądu krajowego. Natomiast zgodnie ze stanowiskiem przedstawionym przez Komisję Europejską art. 9 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że jednostka organizacyjna gminy nie może być uznana za podatnika VAT w sytuacji, gdy wykonuje czynności w charakterze innym niż organ władzy publicznej w rozumieniu art. 13 ust. 1 dyrektywy VAT, jeżeli nie spełnia warunku samodzielności przewidzianego w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy.

W rozprawie poza pełnomocnikiem Polski udział wzięli również pełnomocnicy reprezentujący Gminę Wrocław, Ministra Finansów oraz Komisję Europejską.

Na rozprawie pełnomocnik Polski podkreślił, że kwestia kwalifikacji jednostek budżetowych na gruncie podatku VAT ma dla Polski ogromne znaczenie systemowe i praktyczne. Pełnomocnik wskazał, że w polskim systemie prawnym funkcjonuje ponad 60 tysięcy państwowych i samorządowych jednostek budżetowych, które dotychczas dla celów podatku VAT były uznawane za jednostki samodzielne. Pełnomocnik zwrócił przy tym uwagę, że ograniczenie odpowiedzi Trybunału Sprawiedliwości do kwestii obowiązywania przesłanki samodzielności z pominięciem kwestii interpretacji tej przesłanki byłoby sztuczne i nie odpowiadało potrzebom sądu odsyłającego. Dodatkowo pełnomocnik podkreślił, że udzielenie użytecznej odpowiedzi nie wymaga dokonywania przez Trybunał Sprawiedliwości wykładni polskiego prawa – wszystkie cechy jednostek budżetowych istotne z punktu widzenia ich samodzielności zostały bowiem wskazane przez sąd odsyłający w uzasadnieniu wniosku prejudycjalnego oraz przez uczestników w uwagach na piśmie. Jednocześnie pełnomocnik zwrócił uwagę, że status organów władzy państwowej jedynie w niewielkim stopniu był przedmiotem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Pełnomocnik wskazał w tym względzie, że orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości w szczególności nie odnosi się do kwestii samodzielności organów władzy jako podatników podatku VAT. Pełnomocnik odniósł się również do argumentacji przedstawionej przez Komisję Europejską w uwagach na piśmie. W tym względzie pełnomocnik zwrócił przede wszystkim uwagę, że ryzyko gospodarcze, wskazywane przez Komisję Europejska jako główna cecha, która powinna przesądzać o samodzielności zarówno przedsiębiorcy, jak i organu władzy, nie może być w automatyczny sposób stosowane do organów władzy publicznej. W przypadku organów władzy publicznej działalność gospodarcza, o ile w ogóle występuje, ma charakter jedynie uboczny i jest ukierunkowana na realizację zadań publicznych, a nie na osiąganie zysku. W konsekwencji pojęcia charakterystyczne dla działalności przedsiębiorcy, takie jak zysk, strata i ryzyko gospodarcze, mają w ocenie pełnomocnika jedynie marginalne znaczenie w przypadku organów władzy. Trudno je zatem uznać za wyznacznik jego samodzielności. Zdaniem pełnomocnika to nie ryzyko gospodarcze, ale inne cechy organów władzy, takie jak wyodrębnienie organizacyjne, materialne i prawne, powinny decydować o samodzielności tych organów.

Po zakończeniu wystąpień, sędziowie skierowali kilka pytań do do pełnomocników Ministra Finansów, Polski oraz Komisji Europejskiej. Pytania zmierzały w szczególności do ustalenia w budżecie którego z podmiotów (gminy czy jednostki budżetowej) uwzględniane są dochody i koszty wynikające z działalności danej jednostki budżetowej oraz określenia szczegółowych skutków, do których mogłoby dojść w przypadku niekorzystnego dla Polski rozstrzygnięcia. Ponadto pytania te miały na celu ustalenie w jaki sposób należy rozumieć pojęcie samodzielności, o którym mowa w art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT oraz określenie, czy pojęcie organów władzy publicznej jest pojęciem autonomicznym prawa unijnego.

Rzecznik generalny zapowiedział wydanie opinii w dniu 30 czerwca 2015 r. Mając na uwadze dotychczasowe doświadczenie, należy się spodziewać, że wyrok zostanie wydany w okresie od trzech do ośmiu miesięcy od dnia rozprawy.

Zobacz też: Nawet 500 orzeczeń ETS może mieć znaczenie dla stosowania ustawy VAT >>

Źródło: www.polskawue.gov.pl, stan z dnia 19 maja 2015 r.