ETS: czy dziecko urodzone przez surogatkę jest objęte prawem UE?

Rzecznik generalny ETS jest zdania, że z prawa UE nie można wywodzić uprawnienia rodziców dziecka urodzonego przez surogatkę do płatnego urlopu. W obecnym stanie prawa UE ich sytuacja nie jest bowiem objęta jego zakresem.

 Sprawa rozpatrywana przez sąd krajowy dotyczy Z, która jest nauczycielką w Irlandii. Cierpi ona na rzadkie schorzenie, w wyniku którego – pomimo, że ma zdrowe jajniki i jest zasadniczo płodna – nie posiada macicy, w związku z czym nie może utrzymać ciąży. Aby mieć dziecko, Z wraz z mężem porozumiała się z matką zastępczą, która miała urodzić dziecko w Kalifornii. Dziecko urodzone w drodze macierzyństwa zastępczego jest genetycznym dzieckiem pary, a tożsamość matki zastępczej nie została ujawniona w amerykańskim akcie urodzenia dziecka.
Podczas gdy prawo irlandzkie reguluje płatny urlop macierzyński i urlop adopcyjny, ustawodawstwo irlandzkie (ani umowa o pracę Z.) nie przewiduje wyraźnie urlopu z tytułu urodzenia się dziecka w drodze macierzyństwa zastępczego. Po odmownym rozpatrzeniu jej wniosku o płatny urlop, Z. wniosła skargę do Equality Tribunal. Twierdziła, że była dyskryminowana ze względu na płeć, status rodzinny i niepełnosprawność.
W tych okolicznościach Equality Tribunal zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy odmowa udzielenia płatnego urlopu kobiecie, której dziecko genetyczne urodziło się w drodze umowy o macierzyństwo zastępcze, stanowi naruszenie prawa UE.
W przedłożonej wczoraj opinii rzecznik generalny Nils Wahl stwierdził, że rozpatrywana sprawa różni się od sytuacji pracownicy w ciąży objętej zakresem dyrektywy w 92/85/EWG w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią, która przewiduje urlop macierzyński trwający co najmniej 14 tygodni. W tym względzie podkreślił, że ochrona przyznana dyrektywą ma zastosowanie do kobiet, które urodziły dziecko, i że ma ona na celu ochronę tych pracownic znajdujących się w wrażliwym stanie fizycznym.
W odniesieniu do rozpatrywanej kwestii, rzecznik generalny zauważył przede wszystkim, że Z. nie była ofiarą zakazanej dyskryminacji ze względu na płeć (zob. zwłaszcza regulacja zawarta w dyrektywie 2006/54/WE). Zdaniem rzecznika generalnego odmienne traktowanie, na które skarży się Z., nie zasadza się na płci, ale na odmowie ze strony organów krajowych zrównania jej sytuacji z sytuacją bądź to kobiety, która urodziła dziecko, bądź matki adopcyjnej. Jednakże przyznana kobietom w ciąży szczególna ochrona przed dyskryminacją ze względu na płeć nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie i z uwagi na to wymagane jest wprowadzenie porównania z płcią przeciwną. Stwierdziwszy, że rodzic płci męskiej dziecka urodzonego w drodze macierzyństwa zastępczego traktowany byłby dokładnie w ten sam sposób, rzecznik generalny odrzucił argument oparty na dyskryminacji ze względu na płeć.
Choć według rzecznika generalnego sytuację kobiety takiej jak Z. można by porównać do sytuacji matki adopcyjnej, podkreślił on, że państwa członkowskie nie przyjęły jeszcze ustawodawstwa harmonizującego prawo do płatnego urlopu dla rodziców adopcyjnych. Z tego względu, w razie gdy prawo krajowe przewiduje możliwość płatnego urlopu adopcyjnego, sąd krajowy powinien ocenić, czy zastosowanie odmiennych zasad do rodziców adopcyjnych oraz do rodziców, których dziecko urodziło się w drodze umowy o macierzyństwo zastępcze, stanowi dyskryminację niezgodną z prawem krajowym.
Odnośnie do podniesionego drugiego rodzaju dyskryminacji, rzecznik generalny N. Wahl stwierdził, że Z. także nie była ofiarą dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Według rzecznika generalnego, przepisy zakazujące dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność w kontekście zatrudnienia i pracy (zob. zwłaszcza dyrektywa Rady 2000/78/WE) mają ograniczony zakres i dążą do zapewnienia wszystkim pełnego i rzeczywistego uczestnictwa w życiu zawodowym. Zważywszy, że jej niezdolność do donoszenia ciąży nie uniemożliwiła Z. takiego uczestnictwa, rozpatrywane przepisy nie mogą mieć zastosowania.
Tak wynika z opinii Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 września 2013 r. w sprawie C-363/12 Z przeciwko A Government Department i the Board of Management of a Community School.

Źródło: http://curia.europa.eu, stan z dnia 27 września 2013 r.