Skargę do Trybunału wniósł obywatel Azerbejdżanu, obecnie mieszkaniec Francji, azerbejdżański dziennikarz i były redaktor naczelny opozycyjnej gazety w Azerbejdżanie.
Czytaj w LEX: Godność człowieka jako wartość uniwersalna >
Rękopis o życiu w więzieniu nie może wyjść poza więzienie
W 2007 r. skarżący został aresztowany w związku z zarzutami o popełnienie czynów chuligańskich, a następnie skazany na karę 4 lat pozbawienia wolności. W czasie aresztowania, a następnie pozbawienia wolności skarżący napisał 278-stronnicowy manuskrypt zawierający jego przemyślenia na temat życia więziennego, aktualnej sytuacji politycznej w kraju oraz wspomnień z minionych 20 lat życia. Intencją skarżącego było przekazanie rękopisu rodzinie w celu jego publikacji. Tak się jednak nie stało - rękopis został skonfiskowany przez służbę więzienną, a potem zniszczony pod pretekstem, iż zawierał "nieprzyzwoite treści na o przywódcy republiki" oraz "poufne informacje na temat jednostki penitencjarnej, które nie mogły być ujawnione". Przez szereg miesięcy skarżący bezskutecznie usiłował poznać los swojej książki, a po ustaleniu, iż została zniszczona, wniósł do sądu cywilnego o zadośćuczynienie. Jego powództwo zostało oddalone. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie jego prawa do wolności wypowiedzi i rozpowszechniania informacji, chronionego w art. 10 Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 10 Konwencji.
Czytaj też: Stan zdrowia skazanego w aspekcie zdolności do odbywania kary pozbawienia wolności >
Cena promocyjna: 62.1 zł
Cena regularna: 69 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł 
Wolność wyrażania opinii obowiązuje także w więzieniu
Trybunał nie miał żadnych wątpliwości, iż takie działanie azerbejdżańskich organów władzy stanowiło naruszenie wolności wyrażania opinii i rozpowszechniania informacji skarżącego. Trybunał przypomniał, iż prawa i wolności człowieka nie kończą się za bramą zakładu karnego, a wszelkie ograniczenia wolności wyrażania opinii więźniów muszą być uzasadnione w świetle art. 10 ust. 2 Konwencji. Sporny rękopis nie był listem skierowanym do konkretnej osoby, lecz manuskryptem książki przeznaczonej do publikacji. Podstawą konfiskaty i zniszczenia rękopisu, na którą powołało się pozwane państwo, był regulamin jednostki penitencjarnej, a konkretnie wewnętrzne przepisy dyscyplinarne zakładu karnego. W ocenie Trybunału tenże akt prawny nie spełniał wymogu przepisu "ustawowego", zwłaszcza wobec niespełnienia jakościowych wymogów "ustawy" w rozumieniu art. 10 ust. 2 Konwencji oraz wobec licznych wątpliwości interpretacyjnych, jakie budził. Tym samym ograniczenie wolności wyrażania opinii nie spełniało warunków z art. 10 ust. 2 Konwencji, co sprowadzało się do naruszenia wolności wypowiedzi skarżącego i tegoż artykułu Konwencji.
Czytaj też: Ile za osadzenie w przeludnionej celi? Omówienie wyroku ETPC z dnia 28 maja 2020 r., 42969/18 >
Najważniejsza praktyka, nie tylko przepisy prawa
Omawiany wyrok stanowi kontynuację ustalonej linii orzeczniczej Trybunału w Strasburgu, zgodnie z którą ograniczenia podstawowych praw i wolności osób osadzonych w jednostkach penitencjarnych państw-stron Konwencji nie mogą wychodzić ponad to, co jest ściśle związane z ze zgodnym z prawem pozbawieniem wolności osobistej w rozumieniu art. 5 ust. 1 Konwencji. Odebranie więźniowi dziennika, rękopisu książki czy innych prywatnych dokumentów zdecydowanie nie spełnia tego wymogu. Omawiana zasada została również odzwierciedlona w przepisach polskiego kodeksu karnego wykonawczego, a zwłaszcza w jego art. 4 par. 2, zgodnie z którym "Skazany zachowuje prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy oraz wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia." Taka regulacja bezsprzecznie realizuje ducha Konwencji, pamiętać jednak należy, że rozstrzygające znaczenie zawsze będzie mieć jej praktyczne zastosowanie w konkretnej sytuacji osadzonego.
Zayidov przeciwko Azerbejdżanowi - wyrok ETPC z dnia 24 marca 2022 r., skarga nr 5386/10.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.